Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: TUĞBA SAĞIROĞLU
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Pinar Aykaç Leidholm
Eş Danışman: Ayşe Güliz Bilgin Altinöz
Özet:
Türkiye’de modern mirasın korunmasına
yönelik çeşitli zorluklar arasında, tip proje olarak tasarlanmış yapılar, belki
de en fazla göz ardı edilen kategori olarak öne çıkmaktadır. Standartlaştırılmış ve tekrarlayan tasarımları,
genellikle mimari özgünlükten veya
değerden yoksun olarak algılanmakta; bu algı da tip proje olarak tasarlanmış yapıların
ihmal edilmesine, kültürel miras olarak benimsenmemesine ve kimi zaman yıkılmasına
yol açmaktadır.
Bu tez, Yalvaç Müzesi, Alanya
Müzesi, Erzurum Müzesi, Gaziantep Müzesi, Kayseri Müzesi, Sinop Müzesi ve Edirne
Müzesi’nden oluşan belirli bir modern tip proje arkeoloji müzesi grubuna
odaklanmaktadır. 1966 ile 1971 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı’nda mimar
olarak çalışan İhsan Kıygı tarafından tasarlanıp inşa edilen bu yapılar, dönemin
mimari ve müzecilik yaklaşımlarını yansıtmaktadır. 2010’lu yıllardan itibaren, müzelerin
kent içindeki kamusal rollerinin yeniden tanımlanması, mekânsal düzenlemeler ve
sergileme yaklaşımlarındaki dönüşümler ile kültür politikalarındaki değişiklikler
gibi çağdaş müzecilikte yaşanan gelişmeler, bu yapılarda önemli etkiler
yaratmıştır.
Modern mirasın özgün bir yapı
türü olarak bu müzeler, yalnızca fiziksel varlıklarıyla değil; bulundukları kent
bağlamında ve toplulukların kolektif hafızasında birer bellek mekânı olarak da önemli
rol oynamaktadır. Mimari, malzeme ve yapım teknolojisi açısından taşıdıkları değerlerin
yanı sıra, devlet eliyle şekillenen kültür politikalarının, mimarlık ve müzecilik
uygulamalarının belgeleri olmaları yönüyle de tarihsel ve kültürel açıdan önemlidirler.
Ayrıca, 20. yüzyıl ortalarında kamu mimarisinin standartlaştırılması ve
yaygınlaştırılmasına yönelik devlet stratejisini de yansıtmaktadırlar.
Ortak bir mimari tasarım, müzecilik
yaklaşım ve politik bağlamda ortaya çıkmış bu müze yapıları, tekil ve parçalı koruma
yaklaşımlarıyla değil; bütüncül bir sistem içinde, birbirleriyle ilişkili yapılar
olarak ele alınmalıdır. Bu yapılara ancak böyle bir bütünlükte yaklaşıldığında taşıdıkları
kültürel miras değerleri korunabilir. Bu tez, tip projeyle tasarlanmış modern
arkeoloji müzelerinin ortak değerlerine odaklanarak, tip projelerin korunmasına
ilişkin sorunlara yanıt veren değer odaklı bir koruma çerçevesi önermeyi
amaçlamaktadır.