Investigating proactive and reactive sensitivity in adult romantic relationships from a cultural perspective


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2020

Tezin Dili: İngilizce

Öğrenci: FULYA KIRIMER AYDINLI

Eş Danışman: Nebi Sümer

Danışman: Başak Şahin Acar

Özet:

Bu tezde, birbirini takip eden üç çalışma ile öngörüsel ve tepkisel duyarlılığın yetişkin romantik ilişkilerindeki rolü kültürler arası bakış açısıyla incelenmiş ve bağlanma boyutlarının (kaygı ve kaçınma) partner/eş duyarlılığındaki farklılıkları açıklamadaki potansiyel rolü araştırılmıştır. İlk çalışmada, partner duyarlılığı ve algılanan partner duyarlılığı ölçeklerinin psikometrik özellikleri Türkiye'de evli katılımcılar (N = 297) üzerinde incelenmiştir. Faktör analizlerinde iki duyarlılık boyutu elde edilmesine karşın, alt ölçekler arasındaki korelasyonun yüksek olması ek çalışmaların gerekliliğini işaret etmiştir. İkinci çalışmada, ölçek zorunlu cevaplama yöntemi kullanılarak senaryo temelli bir ölçeğe dönüştürülmüş ve kategorik duyarlılık değişkenleri elde edilmiştir. Türkiye‟de evli çiftlerin katıldığı bir çalışma yürütülmüştür (N = 112 çift). Gözden geçirilen ölçeğin psikometrik yapısı yeterli düzeyde bulunmuştur. Öngörüsel duyarlılık ile ilişki işlevi göstergelerinin olumlu yönde ilişkili olduğu görülmüştür. Kültürel beklentileri doğrulayan çift analizleri, kaçınan bağlanan kadınların ve kaygılı bağlanan erkeklerin eşlerinin öngörüsel duyarlılığını olumsuz algıladığını göstermiştir. Kadınlarda kaçınan bağlanmanın eşlerinin algıladıkları öngörüsel duyarlılık üzerinde de partner etkisine sahip olduğu bulunmuştur. Üçüncü çalışmada, Türkiye (N = 201) ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki (N = 224) evli/birlikte yaşayan bireyler ile kültürler arası bir çalışma yürütülmüştür. Algılanan duyarlılık ölçeğinin örneklemler arası ölçme eşdeğerliği test edilmiş, kültürler arası beklentiler araştırılmıştır. Bulgular ölçeğin iki örneklem için kısmen eşdeğer olduğunu göstermiştir. Beklentilerin aksine, tepkisel duyarlılık Türkiye için baskın örüntü olurken, ABD‟de hem öngörüsel hem tepkisel duyarlılığın yaygın olduğu bulunmuştur. Beklendiği üzere, kadınlar erkekler tarafından daha fazla öngörüsel duyarlılığa sahip olarak algılanmıştır. Kaçınan bağlanma Türkiye‟de her iki duyarlılık türünün de, ABD'de ise öngörüsel duyarlılığın baskın belirleyicisi olmuştur. Bulguların kültürel etkileri ve gelecek araştırmalar için öneriler tartışılmıştır.