Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Maden Mühendisliği Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2002
Öğrenci: MEHMET SARI
Danışman: CELAL KARPUZ
Özet:Bazı ocaklarında modern işletim yöntemlerine geçilmesine rağmen, madenlerde meydana gelen iş kazaları ülkemizde can kayıplarına ve son derece yüksek ekonomik zararlara neden olmaktadır. Bundan kaynaklanacak risklerin belirlenmesi, değerlendirilmesi, kontrol edilmesi veya tamamen giderilmesine yönelik çalışmalara gereksinim duyulmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'de bulunan iki yeraltı kömür ocağına ait risklerin profillerinin çıkarılması için bir risk tayini yaklaşımı ele alınmıştır. GLİ-Tunçbilek ve ELİ-Eynez ocaklarına ait son yedi yıllık kaza verisi çalışmaya esas teşkil etmiştir. Burada, kaza verilerinin istatistiksel ön bir analizi yapılarak, ocaktaki en tehlikeli yerler, kaza türleri, kazalının sanat kolu, etkilenen uzuv ve kazalının yaş aralığı tesbit edilmiştir. Türkiye ve dünya kömür üretiminde söz sahibi ülkelerin iş güvenliği değerleri farklı ölçekler kullanılarak grafikler yardımıyla karşılaştırılmıştır. Bir risk analiz metodolojisi geliştirilmiş ve iki vyeraltı kömür ocağında uygulanmıştır. Risk denkleminde sıklık ve şiddet şeklinde temsil edilen iki değişkene ait uygun ölçekler ortaya konarak kaza verisindeki her bir değişken için risk matrisleri oluşturulmuştur. Çalışmada, olasılık temelli bir yaklaşım iki ocak için niteliksel bir risk ölçeğinin oluşturulmasında benimsenmiştir. Bu amaçla, risk formülündeki her bir değişkenin alabileceği aralık değerlerini belirleyecek uygun olasılık dağılımları kaza verisine uygulanmıştır. Kaza sayısını modelleyen Poisson ve olay sonucu ortaya çıkacak gün kayıplarını modelleyen lognormal, simulasyon yardımıyla birleştirilerek yeni dağılıma ait kumulatif grafiğinden uygun risk seviyeleri oluşturulmuştur. İleride meydana gelecek olayların tahmin edilmesinde istatistikte yaygın olarak kullanılan çok değişkenli doğrusal regrasyon (MLR) ve zaman serisi (TS) yönteminden faydalanılmıştır. MLR modeli, kazalar ve bunların oluşumunda etken olan dört değişken arasındaki ilişkiyi açıklamaktadır. TS modeli ise ileride olması beklenen kaza sayılarının hesaplanmasında kullanılabilecek uygun bir araçtır. İki model de bu açıdan başarılıdır ve ileride meydana gelecek risklerin büyüklükleri her iki tekniğin sonuçlarına göre belirlenebilir. Sigorta çalışması için uygun kriterler belirlenmiş ve iki ocağın mekanize panolarına ait hasar-prim dağılım hesaplamaları detaylandırılmıştır. Son olarak, kabul edilemez risklerin yönetimine dair birkaç farklı alternatif önerilmiştir.