Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyolojik Bilimler Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2002
Öğrenci: YASEMİN İÇGEN
Eş Danışman: SERTAÇ ÖNDE, ZEKİ KAYA
Özet:18 Pinus brutia Ten. (Kızılcam) tohum kaynağında genetik çeşitliliğin miktar ve yapılaşmasını belirlemek amacıyla Rastgele Çoğaltılmış Polimorfik DNA (RAPD) markörleri kullanılmıştır. Üç farklı kategoriden örneklenen tohum kaynaklan, Kızılcamın Türkiye'deki 6 değişik ıslah zonundan 6 tohum meşçeresi ve bu meşçerelerden kaynaklanan 6 tohum bahçesi ve 6 plantasyonu kapsamaktadır. Çok düşük frekanslı ve tohum kaynaklarının hepsinde gözlenmeyen 147 bantın elenmesinden sonra, 12 dekamer primer 86 polimorfik RAPD bantı üretmiştir. Bütün tohum kaynaklarındaki polimorfik lokus oranının (0.99 kriterinde) %70.93 ile %91.86 arasında değiştiği görülmüştür. Bütün tohum vıkaynaklarında ortalama polimorfizmin %77 olarak saptanması, çalışılan Kızılcam tohum kaynaklarında genetik çeşitliliğin yüksek olduğunu belirtmektedir. Ortalama Fst değeri genetik çeşitliliğin önemli miktarının (% 87) tohum kaynaklarının içinde olduğunu göstermiştir. Ancak, bütün tohum kaynaklan gözönüne alındığında, tohum kaynaklan arasında önemli ölçüde (% 13) genetik farklılaşma olduğu belirlenmiştir. Fst değerleri (FSt=010-0.11) farklı kategorideki tohum kaynaklarında değişiklik göstermemiştir. Tohum bahçeleri (FB=0.03) ve plantasyonlar (FB= 0.07) tohum meşçerelerine (FB=0.13) oranla daha düşük akrabalar arası döllenme katsayısı göstermiştir, bu da bahçe ve plantasyonlarda akrabalık ilişkisi olmayan ailelerin örneklenmesinden kaynaklanmış olabilir. Tohum meşçereleri ve tohum bahçelerindeki genetik çeşitlilik parametrelerinin karşılaştırılması, lokus basma gözlenen alel sayısı, etkin allel sayısı, Shannon indeksi, beklenen ve gözlenen heterozigotluk değerlerinin benzer olduğunu göstermiştir. Ayrıca, tohum bahçelerindeki ortalama polimorfîk lokus oranının bu bahçelerin doğal karşılıklarından biraz daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlar, ıslahçılarca yapılan fenotipik seçimin, Kızılcamda bilinen yüksek genetik çeşitliliği muhafaza ettiğini göstermiştir. Tohum meşçereleri ve plantasyonlar arasında genetik çeşitlilik parametreleri bakımından farklılık bulunmamıştır. Bu sonuçlara aykırı olan tek bulgu üç plantasyonun (Çetibeli, Kumluca and Karaköy plantasyonlan) polimorfîk lokus oranında gözlenen azalmadır ve bunun da fidanlık uygulamalarından kaynaklanmış olabileceği düşünülmüştür. Tohum bahçelerinde bulunan genetik çeşitlilik plantasyonlarda da korunmuştur. Tohum meşçerelerinin dendogramında coğrafi yakınlıkla ilişkilendirilebilecek gruplaşmalar oluşmadı. Ancak, rakım farklılıkları düşük seviyede önemli olabilir. Tohum bahçeleri ve plantasyonlarının dendogramlarında vııgözlenen meşçerelerden farklı gruplaşma şekli, doğal populasyonlardaki genetik çeşitliliğin önemli bir kısmının muhafaza edilmesine rağmen, Kızılcam ormanlarının genetik yapısının orman işletme etkinliklerinden dolayı değiştirilebileceğine olabileceğine işaret etmektedir.