Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: SILA ÖZDEMİR
Danışman: Emine Yetişkul Şenbil
Özet:
Karmaşıklık Biliminin kentler ve bölgelere uygulanması bir araştırma alanı haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı fraktal analiz yöntemi ile bölgesel ulaşım ağının karmaşıklığı ile büyüme dinamikleri arasında sınırlar çerçevesinde eksojen olarak zamana bağlı ilişkisinin bulunup bulunmadığının ortaya koyulması ve devamında İzmir’in endojen karmaşıklığının yetmiş yıllık bir süreçte temsil edilmesidir. Analizler 20. Yüzyıl ortası ile günümüz arasını kapsamaktadır. Bölgeye ait eski tarihli fotoğraflara erişim imkânı olmaması nedeniyle yol ağının üretimi için kamu kurumlarınca basılan standart haritalar kullanılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde eksojen karmaşıklığın saptanması amacıyla geniş bölge ve İzmir olmak üzere iki ölçek belirlenmiştir. Geniş bölge yol eşikleri ile belirlenirken İzmir’in idari il sınırı dışındaki alanı kapsamaktadır. İzmir bölgesi ise fraktal boyut ve nüfus arasındaki zamansal ilişkinin saptanabilmesi amacıyla mevcut İl ve ilçe sınırları ile belirlenmiştir. Karmaşık kentsel ve bölgesel sistemler kendiliğinden ortaya çıkışı içeren açık sistemler olduğundan çalışmanın ikinci aşamasında İzmir bölgesinin endojen karmaşıklığı alt fraktal analizi ile incelenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında üretilen endojen karmaşıklık analizleri gerçekleşen değişimler ile karşılaştırılmıştır. Sonuçlara göre kaos teorisinde de görüldüğü gibi geniş bölge ölçeğinde durağan dönemler olduğu tespit edilmiştir. İzmir bölgesinde ise kentsel olmayan ağın yerleşimlerden bağımsız bir karmaşıklığa sahip olduğu görülmüştür. Yüksek fraktal boyut değerlerinin hem merkezi ilçeler hem de kentsel olmayan yerleşimler için söz konusu olduğu hiyerarşik ve bulanık kümeleme analizleri ile görülmüştür. Bölgesel büyüme dinamiklerine paralel olarak parçaların karmaşıklığının değişiminin doğrudan bütünün karmaşıklığı ile ilişkili olmadığı tespit edilmiştir. Bir diğer sonuç nüfus ile fraktal boyut arasında her dönem için pozitif yönlü bir ilişki bulunmadığıdır. Hem geniş bölge hem de İzmir Bölgesinde süreğen büyüme fraktal boyutun düşmesi ile birlikte gözlenmiştir. Son olarak alt fraktal analiz ile temsil edilen endojen karmaşıklığın gerçek dünya dinamiklerinin zamana bağlı değişimi ile uyumlu olduğu tespit edilmiştir.