Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: ZEYNEP ERTEKİN
Danışman: Sibel Kazak Berument
Özet:
Erken dönem yaşam stresi, çocukların gelişimini olumsuz etkilese de, her çocuk aynı düzeyde etkilenmiyor. Bu tez, erken dönem yaşam stresinin (korunma altında büyümek ve düşük sosyo-ekonomik çevre), ve mizacın, bebeklerin bilişsel becerileri ve stres düzenleme sistemleri üzerindeki rolünü incelemeyi amaçlamaktadır. Birinci çalışmada, kurum bakımda büyüyen (N = 75) 3-15 aylık bebeklerin bilişsel becerileri boylamsal olarak incelenmiştir, ve aile yanında büyüyen bebeklerin (N = 65) gelişimleri ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca, mizacın düzenleyici rolü de farklılaşan hassasiyet teorisi çerçevesinde incelenmiştir. İkinci çalışmada ise kurum bakımındaki bebeklerin bilişsel becerileri (N = 63), düşük SED aile yanında büyüyen bebeklerin (N = 60) gelişimleri ile karşılaştırılmıştır. Yine mizacın düzenleyici rolü de incelenmiştir. Çalışma III’te ise, bebeklerin kortizol düzeylerinin, ailenin ekonomik düzeyi ve bilişsel gelişim arasında aracı rolü incelenmiştir. Mizacın SED ve kortizol seviyesi arasındaki düzenleyici rolüne de bakılmıştır.
Birinci çalışmanın bulgularına bakıldığında, kurum bakımında büyüyen bebeklerin bilişsel gelişimlerinin aile yanında büyüyen bebeklere göre daha düşük olduğu, ve zaman içinde bu bebeklerin hala aile yanında büyüyen bebekleri yakalayamadığı bulunmuştur. İkinci çalışmada ise mizacın düzenleyici etkisi bulunmuştur. Mizaç
vii
olarak sıkıntılı durumlardan kolay toparlanan bebeklerde gruplar arası fark bulunmazken, kendini toparlamakta sıkıntı yaşayan bebekler eğer kurum bakımında ise bilişsel gelişim puanlarının düşük SED aile yanındaki bebeklere göre daha düşük olduğu bulunmuştur. Çalışma III’te, bebeklerin kortizol seviyesinin, ailenin SED ve bilişsel gelişimleri arasındaki aracı rolü anlamlı çıkmamıştır. Fakat, olumsuz duygulanım düzeyi yüksek olan bebeklerin kortizol düzeyleri, düşük SED ortamında düşükken, aynı bebeklerin sosyo-ekonomik düzeyi daha iyi olan aile yanında kortizol seviyelerinin yüksek olduğu bulunmuştur.