Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: ÜMİT GÖKHAN ÇİÇEK
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Ayşe Güliz Bilgin Altinöz
Eş Danışman: Sibel Yildirim Esen
Özet:
Afet ve acil durum anlarında kültürel mirasın korunması son yıllarda üzerinde önemle durulan konulardan birisidir. “Afetlerden Kaynaklanan Kayıpların Azaltılması On Yılı” olarak belirlenen 1990'ların başından bu yana, bu alana olan ilgi giderek artmaktadır. Son dönemde özellikle müze koleksiyonları gibi taşınabilir kültür varlıklarıyla ilgili, risk değerlendirmesi, acil durum müdahaleleri ve etkili kurtarma yöntemleri konularına değinen yayınlara ağırlık verilmektedir. Bu konuda yapılan çalışmaların büyük çoğunluğu kültürel mirasla ilgili belli başlı afet yönetimi faktörlerine odaklanırken, kültürel kurumlarca benimsenmesi gerekli temel kurumsal bileşenlere bütüncül olarak değinen çalışmaların mevcut literatürde az olduğu görülmüştür. Bu boşluğu gidermek için tezde, “Kültürel Mirasın Afet Yönetimi için Kurumsal Çerçeve Önerisi” başlıklı bir model önerilmektedir. Bu model, kültürel kurumlar için afet yönetimine kapsamlı bir yaklaşım sağlamayı amaçlamaktadır. Model, kapsamlı bir literatür taraması, yerleşik benimsenmiş uygulamaların, üretilmiş metodolojilerin, modellerin ve alanda görev yapan uluslararası kültürel kurumların araştırılmasını yanı sıra, çeşitli bağlamlarda uygulanmakta olan afet yönetim sistemlerinin değerlendirilmesini de içeren titiz bir çalışma metoduyla geliştirilmiştir. Çalışmada ayrıca, konuyla ilgili literatürde tekrar eden kilit konu ve kavramlar analiz ederek kurumsal afet yönetiminin kritik bileşenleri, alt bileşenleri ve bileşenlerin birbirleriyle olan ilişkileri tanımlanmıştır. Önerilen kurumsal çerçeve, Türkiye'deki önemli kültürel kurumlardan birisi olan Vakıflar Genel Müdürlüğü üzerinde test edilmiştir. Sonuçlar ve değerlendirmeler, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün güçlü finansal yapı ve personel açısından yeterli kaynağa sahip olmasına rağmen, kültürel mirasın acil durum yönetimi konusundaki farkındalığının düşük kaldığını, kurumlararası işbirliğinin çalıştırılamadığını ve afet sonrası kültürel mirası kurtarma operasyonlarına yönelik standart protokollerin bulunmağını ortaya koymuştur. Alınan mevcut önlemler, ciddi kültürel miras kaybına neden olabilecek büyük bir acil durumla başa çıkmakta yeterli bulunmamış olup, tez kapsamında gelişime açık yönlere ilişkin somut öneriler geliştirilmiştir.