Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: SEBAHAT YAĞMUR KİPER
Danışman: Martina Gracanin Yüksek
Özet:Bu tez Türkçedeki cümlecik eksiltme benzeri yapıları araştırmaktadır. Bu yapılar eksilti alanındaki ne-sözcükleri (ne-kalıntısı) ve öncül tümcecikteki belgisiz zamirler (belgisiz eşlenik) arasındaki hâl bağlayıcılığı perspektifinden incelenmektedir. Hâl bağlayıcılığı, eşleniğin biçimine bakılmaksızın, ne-kalıntısının belgisiz eşleniği ile aynı biçimbilimsel hâli paylaşması durumuna tekabül eder. Çalışmanın amacı iki yönlüdür: İlk olarak tez alanyazındaki tartışmalı yargılar düşünüldüğünde Türkçedeki hangi cümlecik eksiltme benzeri yapıların kurallı olduklarını keşfetmeyi ve buna uygun olarak sonuçlarla uyumlu bir cümlecik eksiltme analizi sunmayı amaçlar. Bir Dilbilgisellik Değerlendirme Testi aracılığı ile 216 katılımcıdan toplanan yargılara dayanarak, ne-sözcüğü ve belgisiz eşleniği arasındaki bütün dilbilgisel hâllerdeki bağlayıcılığın ve karşı-bağlayıcılığın nesne ne-sözcüğündeki belirtme hâlinin ya da özne ne-sözcüğündeki tamlayan hâlinin zaman eki ile çekimlendiği durumlar haricinde kabul edilebilir olduğu saptanmıştır. Bütün bu koşulları açıklayabilmek için, kalıntı ve eşlenik arasındaki bağlayıcılık durumunda yükselme ve eksiltme yaklaşımını ve karşı-bağlayıcılık durumunda ise pro-biçim yaklaşımını benimseyerek ana ve içe yerleşik cümlecik eksiltmeleri için birleşik analizler öne sürmekteyim. Üstelik ki soru ekinin sadece ana soru tümceciklerinde değil, ayrıca zaman ekiyle çekimlenmiş içe yerleşik soru tümceciklerinde de tümce sonunda bulunabileceklerini önermekteyim. ki’nin bu dağılımı sebebiyle, eksiltili cümlecik öncesinin çekimsiz cümleden çekimli bir cümleye dönüşebileceğini ve eksiltmenin kaynağının nesözcüğünün meydana geldiği zaman ekiyle çekimlenmiş en küçük tümceden oluşmak zorunda olduğunu ve daha büyük bir kaynağın zorunlu kılındığı durumlarda ise kaynağın mümkün olduğunca küçük olması gerektiğini iddia etmekteyim.