Bergson'un zaman anlayışı: olanaklı bir yaşam felsefesi üzerine etkileri

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2003

Tezin Dili: İngilizce

Öğrenci: Demet Kurtoğlu Taşdalen

Danışman: DAVİD GRÜNBERG

Özet:

Bu çalışmanın amacı Bergson’un zaman anlayışından nasıl bir olanaklı yaşam felsefesinin çıkabileceğini göstermektir. Bu amacı gerçekleştirmek için, Hadot’nun insan durumu paradoksu betimlemesine başvuruyorum. Bergson’un zaman anlayışından nasıl Bergsoncu bir yaşam felsefesi çıkacağını anlayabilmek için insan durumu paradoksunu anlamamız gerektiğini iddia ediyorum. Bunun sebebi, Bergson’un felsefesinde bir çok ikilik bulunması ve iddiama göre bu ikiliklerin hepsinin insan durumunu ilgilendiren temel ikilik üzerinde temellenmiş olmalarıdır. İnanıyorum ki bu paradoks ve bunun olanaklı bir çözümü Bergsoncu kavramlarla yeniden ifade edilirse, sub specie durationis bir yaşamı, yani sürenin görünüşü altında bir yaşamı, oluşturan Bergsoncu bir yaşam felsefesi ortaya çıkacaktır. Hadot, paradoksu yalnızca fenomenoloji bağlamı içerisinde ele almıştır. Bu beni Bergson felsefesi içerisinde paradoksa farklı yaklaşımlar bulmaya yöneltmiştir. Farkettim ki bu sorunsala olanaklı çözümler bulma girişimleri yalnızca fenomenoloji bağlamında bulunamaz ve gerek Bergson’un felsefesine sadık kalabilmek için, gerek Bergsoncu bir yaşam vi felsefesi kurabilmek için, paradoksun dirimsel ve varoluşçu yönleri ele alınmak durumundadır. Paradoksun fenomenolojik yönü, Bergson’un dikkatin yer değiştirmesi kavramıyla birlikte ve durée réelle kavramının, yoğunluk kavramı ışığında bilinçle birlikte ele alınmasıyla ortaya çıkmaktadır. Dirimsel yön, Bergson’un gerçek evrim anlayışını élan vital kavramı temelinde incelediğimiz zaman tartışmamıza dahil olmaktadır. İnanıyorum ki insan durumu paradoksunun varoluşçu yönü Bergson’un özgürlük kavramının yüzeysel ben ve esas ben tartışmasından gelir. Birey kendisine bu paradoksla nasıl başetmesi gerektiğini sorduğunda ortaya çıkar ve bu onun paradoksun içerdiği gerilimi dönüştürme mücadelesini belirleyerek paradoks karşısında kendi tavrını ortaya koymasını söyler.