Geç antik mimarlığında tercih ve bağlam : Kilikya'da "Kubbeli Bazilika" nın sorgulanması


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2003

Tezin Dili: İngilizce

Öğrenci: Ayşe Belgin-Henry

Danışman: SUNA NAZİYET GÜVEN

Özet:

Bu tez, batı Kilikya’da yer alan dört kilise yapısının mimari özelliklerini ve bağlamını incelemektedir. Bu kiliseler, Alahan’da yer alan Doğu Kilisesi, Meryemlik’te yer alan “Kubbeli Kilise”, Dağpazarı’nda yer alan “Kubbeli (Ambulatory – Çevredalız) Kilise” ve Korikos’da yer alan “Mezar Kilisesi”dir. Bu dört yapı, Stephen Hill tarafından varsayımsal “Kubbeli Kiliseler” adı altında toplanmışlardır. Bu adlandırma en tanınmış örneği Ayasofya olan erken altıncı yüzyıl Konstantinopolis örnekleriyle benzerliklerine atfen kullanılmıştır. Ancak Konstantinopolitan örneklerde “kubbe”, esasen yeni oluşturulan mimari şemanın bir öğesi olarak ortaya çıkar. Bu şema ise bazilikanın düz yatay aksına dikey bir aksın katılması olarak açıklanabilir. Bu tez, öncelikle, Kilikya örneklerinde de gözlenebilen bu modelin çalışılması gereken ana nokta olduğu halde, geçmiş çalışmalarda bu konuya yeterli ağırlığın verilmediğine dikkat çeker. Bu bağlamda, kubbenin muhtemel varlığına odaklanan analitik yaklaşımı eleştirir ve mekansal yoruma dayanan başka bir yaklaşım geliştirmeye vi çalışır. Dahası, eğer Kilikya kiliselerinin bazı akademisyenler tarafından öne sürüldüğü üzere beşinci yüzyılın sonuna tarihlendirilebilen yerel modeller olduğu kabul edilirse, bu örneklerin başkent mimarlığını etkilemiş olması olasıdır. Bu çalışmada, bu olasılık da göz önünde bulundurularak, yoruma daha geniş bir bakış açısı kazandırmak amacıyla işlev, tarihleme ve hamilik gibi ilgili konular gözden geçirilir. Sonuç olarak Kilikya örneklerine ait genel bilginin şaşırtıcı ölçüde kıt ve gerçekliği kanıtlanamayan fiziksel delillere dayandığı fark edilmiştir ve buna bağlı olarak güncel bağlamsal tartışmaların temeli çok zayıf gözükmektedir. Bütün bu unsurlar bölgede arazi çalışmalarının acil ve gerekli olduğuna işaret eder.