Akademik Veri Yönetim Sistemi
19. Ulusal Bölge Bilimi ve Bölge Planlama Kongresi, Giresun, Türkiye, 2 - 04 Mayıs 2019, ss.9
Bölgesel yönetişim (territorial governance), 2000'li yılların başında AB’de bölgesel uyum ve bütünleşme söylemleriyle beraber ortaya çıkmış ve AB'nin yeni mekânsal politikasının bir parçası haline gelmiştir (Faludi, 2006; 2012). Yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeyindeki yetki alanlarının yönetimi diye açıkladığımız bölgesel yönetişim, aslında kademeli bir model değildir (Lidström, 2007). Aktörler arasındaki dikey ve yatay koordinasyondur (Davoudi vd., 2008). Sivil toplumun katılımını, örgütlenmiş çıkar gruplarının ve ortak girişimlerin açıklık ve şeffaflık içinde süreçte yer almalarını içerir. Bölgesel yönetişimi diğer yönetim modellerinden farklılaştıran özelliklerini Stead (2014) bölgesel dinamiklerin yönetilmesi, bölgesel etkilerin değerlendirilmesi ve politika sınırlarının belirlenmesi olarak sıralamıştır. Ancak yönetişimin bölgeselliği her durumda içerdiğini ve farklılaştırmaya gerek olmadığını bazı araştırmacılar vurgulamıştır. Örneğin, Faludi (2012) çok-katmanlı yönetişimin (multi-level governance) bölgesel olduğunu ve territory kelimesinin ek birşey katmadığını savunmuştur. Ancak Blatter (2004) işlevsel yönetişimin zaman-mekanda daha tanımlıve sabit olduğunu, ağsal ilişkilerle, çok ölçeklilikle, çeşitli geometrilerle tanımlanan bölgesel yönetişimin ise zaman-mekanda değişken olduğunu söylemiştir.
Mekansal yönetimi bölge tanımlarıyla ilişkilendiren Jauhiainen (2014), yönetim, yönetsellik ve meta-yönetişimi, sırasıyla sınırlandırılmış bölgeler, ağsal ve akışkan bölgeler ile açıklamıştır. Planların, kuralların ve standartların, sınırlandırılmış bölgeler için mekansal yönetim araçları olduğunu; ekonomik rekabeti desteklemek için geliştiren kamu-özel anlaşmalarının ağsal bölgelerle bağlantılı olduğunu belirtmiştir. Ağsal bölgelerde, yerelden uluslararasına her ölçekteki kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör ilişkileri daha az kademeli, daha stratejik ve değişkendir. Ancak Brenner (2004) bu kurumsal örgütlenmeyi devletin yeniden ölçeklendirilmesi yani siyasal gücün çok-ölçekli kademelenmesi olarak yorumlamaktadır. Yönetimden yönetselliğe hatta meta-yönetişime geçtiğimizde mekansal politikaların çok ölçekli ve çeşitli temalı olduğunu, farklı alanlara ve sistemlere yönelik süreçleri içerdiğini görmekteyiz (Jessop, 2009; Kooiman & Jentoft, 2009). İlişkisel, değişken ve akışkan bölgelerin mekansal yönetim araçları, projeler, işletme modelleri ve marka uygulamalarıdır.
Bu çalışmada öncelikle İzmir bölgesi ve metropolitan alanı çeşitli bölge tanımları (sınırlandırılmış, ağsal ve akışkan bölge) üzerinden genel olarak incelenecektir. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin yerelden uluslararasına her ölçekteki diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla, işletmeler, sivil toplum örgütleri, kooperatifler ve yerel girişimcilerle projeleri, işletme modelleri ve marka uygulamaları tartışılarak büyükşehir belediyelerinin bölgesel yönetişim boyutu araştırılacaktır. Burada 6360 sayılı Yasa kapsamındaki değişikliklerle büyükşehir belediyelerin yetki alanlarındaki genişleme içerilecek ve yerel kalkınma teması özelinde araştırma geliştirilecektir. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin "yerelde kalkınma" hedefiyle öncülük ettiği ve İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) desteğiyle, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Ege Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi işbirliğinde hazırlanan Havza Kalkınma Projeleri; Büyükşehir Belediyesi’nin ilçelerle koordinasyon görevini yürüten İşletme İştirakler ve Yerel Hizmetler Daire Başkanlığı çalışmaları; ilçelerdeki hemşehri iletişim merkezleri; ve Tire Süt ile Bademli Çiçek Kooperatifleri gibi yerel üretim kooperatifleriyle sözleşmeleri; İzmir Tarım Grubu desteği, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ilişkisellik ve çok ölçeklilikle yürüttüğü çeşitli mekansal birimlerdeki çalışmaları, İzmir Modeli örneklerdir.