5. Uluslararası Mobilya Kongresi, Eskişehir, Türkiye, 1 - 04 Kasım 2018, ss.754-767
Mobilya tasarımları, fikir ve sanat eserleri sahiplerinin hakları, patent, tasarım, marka ve haksız rekabet
gibi birçok fikri mülkiyet koruma türüne konu olurlar. Üç boyutlu marka koruması, marka hukukunda
gelişen bir alan olmasına ve dikkate değer ekonomik etkisine rağmen fikri mülkiyet ve tasarım
alanyazınında yeterince irdelenmemiştir. Bu çalışmanın amacı, üç boyutlu marka olarak korunan
mobilya tasarımlarının tasarım ve fikri mülkiyet biyografilerini araştırarak üç boyutlu marka koruması ile
diğer fikri mülkiyet koruma yolları arasındaki stratejik ve kronolojik ilişkiyi incelemektir. Vaka çalışması
yöntemiyle yürütülen bu araştırma, üç aşamada gerçekleştirilmiştir: Ön araştırma, alanyazın araştırması
ve veri tabanı araştırması, analiz ve değerlendirme. Yapılan ön araştırma, alanyazın araştırması ve
ayrıntılı veri tabanı araştırması sonucunda üç boyutlu marka olarak korunan beş mobilya tasarımı
saptanmıştır: “Minder sepeti” yapısıyla Le Corbusier Koltuğu, kalıplanmış kontrplak ve deriden oluşan
rahat tasarımıyla Eames Lounge Koltuğu, çapraz iskeleti ve dikdörtgen deri minderleriyle Barcelona
Koltuğu, alüminyum Navy Sandalyesi ve ayarlanabilir Tripp Trapp Sandalyesi. Bu tasarımların, ağırlıklı
olarak, tasarım tarihinde “ikonik” veya “klasik” olarak adlandırılan, müzelerde sergilenen, fikri mülkiyet
hakları açısından birçok davaya ve koruma türüne konu olan örnekler oldukları görülmüştür. Bu
çalışmada, üç boyutlu marka olarak korunan bu ikonik mobilya tasarımlarından Barcelona Koltuğu ve
Tripp Trapp Sandalyesi vaka çalışması olarak ele alınmaktadır. Vaka çalışmaları, ikonik mobilya
tasarımlarının, ilk olarak patent korumasına konu olduklarını ve ayrıca fikir ve sanat eserleri sahiplerinin
hakları kapsamında korunduklarını göstermektedir. Patent koruması sonlandığında, fikir ve sanat
eserleri sahiplerinin hakları kapsamında korunmaya devam eden tasarımların benzerlerinin üçüncü
şahıslar tarafından piyasaya sunuldukları görülmektedir. Hak sahipleri, ekonomik ve sembolik
değerinden faydalanmaya devam edebilmek amacıyla bu ikonik tasarımların üç boyutlu şekillerini üç
boyutlu marka olarak tescil ettirerek tasarımları süresiz koruma yoluna gitmişlerdir. Üç boyutlu marka
olarak korunan ikonik mobilya tasarımlarını, tasarım biyografisi ve fikri mülkiyet koruması biyografisi
eksenlerinde inceleyen ve görsel vaka çalışması olarak sunan bu çalışma, uzun erimli ve çeşitlendirilmiş
bir fikri mülkiyet koruma stratejisi geliştirme ihtiyacına ve ikonik mobilya tasarımları açısından üç boyutlu
marka korumasının sağladığı olanaklara dikkat çekmektedir. Tasarım tarihinin fikri mülkiyet koruması
tarihi ile kesiştiği alandan beslenen bu çalışma, tasarımlar için fikri mülkiyet koruma stratejilerinin
geliştirilmesinde tarihsel bir yaklaşımın ön araştırması niteliği de taşır.
Furniture designs are eligible for several intellectual property (IP) protection types such as copyright,
patent, design, trademark and unfair competition. Although three-dimensional mark protection is a
developing area in trademark law and has significant economic impact, three-dimensional marks are
relatively less explored in design literature and IP literature. The aim of this study is to examine the
strategic and chronological relationship between three-dimensional mark protection and other types of
IP protection by examining design biographies and IP biographies of furniture designs protected as
three-dimensional marks. The research which was conducted through the case study method involves
three phases: Preliminary study, literature review and database search, and analysis and evaluation. As
a result of the preliminary study, the literature review and a detailed database search, five furniture
designs protected as three-dimensional marks were identified: The Le Corbusier Chair with its “cushion
basket” structure, the Eames Lounge Chair with its comfortable design in moulded plywood and leather,
the Barcelona Chair with its crisscross metal frame and rectangular leather cushions, the Navy Chair in
aluminum, and the Tripp Trapp Chair with its adjustable seat and footrest. It has been observed that
these designs are, predominantly, the ones which have been identified as “iconic” or “classic” in design
history, exhibited in museums and subject to a range of IP cases and protection methods. This study
investigates two of these iconic furniture design cases protected as three-dimensional marks, the
Barcelona Chair and the Tripp Trapp Chair. The case studies indicate that these iconic furniture designs
were first protected by patents; additionally, they were protected by copyrights. It was observed that
while they were continued to be protected by copyrights, third parties introduced similar designs into the
market after the patents expired. To continue benefitting from the economic and symbolic value of these
iconic designs, the right holders have chosen to protect tree-dimensional shapes of them indefinitely by
registering them as three-dimensional marks. The study which explores iconic furniture designs
protected as three-dimensional marks along the design biography and IP protection biography axes and
presents them as visual case studies, emphasizes the need for developing a long term and diversified
IP protection strategy, and draws attention to the opportunities provided by the three-dimensional mark
protection for iconic furniture designs. The study lies at the intersection of design history and intellectual
property protection history and offers an initial exploration of a historical approach for developing IP
protection strategies for designs.