Üç Boyutlu Marka Olarak Korunan İkonik Mobilya Tasarımları


Oğuz E., Korkut F.

5. Uluslararası Mobilya Kongresi, Eskişehir, Türkiye, 1 - 04 Kasım 2018, ss.754-767

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Eskişehir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.754-767
  • Orta Doğu Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Mobilya tasarımları, fikir ve sanat eserleri sahiplerinin hakları, patent, tasarım, marka ve haksız rekabet gibi birçok fikri mülkiyet koruma türüne konu olurlar. Üç boyutlu marka koruması, marka hukukunda gelişen bir alan olmasına ve dikkate değer ekonomik etkisine rağmen fikri mülkiyet ve tasarım alanyazınında yeterince irdelenmemiştir. Bu çalışmanın amacı, üç boyutlu marka olarak korunan mobilya tasarımlarının tasarım ve fikri mülkiyet biyografilerini araştırarak üç boyutlu marka koruması ile diğer fikri mülkiyet koruma yolları arasındaki stratejik ve kronolojik ilişkiyi incelemektir. Vaka çalışması yöntemiyle yürütülen bu araştırma, üç aşamada gerçekleştirilmiştir: Ön araştırma, alanyazın araştırması ve veri tabanı araştırması, analiz ve değerlendirme. Yapılan ön araştırma, alanyazın araştırması ve ayrıntılı veri tabanı araştırması sonucunda üç boyutlu marka olarak korunan beş mobilya tasarımı saptanmıştır: “Minder sepeti” yapısıyla Le Corbusier Koltuğu, kalıplanmış kontrplak ve deriden oluşan rahat tasarımıyla Eames Lounge Koltuğu, çapraz iskeleti ve dikdörtgen deri minderleriyle Barcelona Koltuğu, alüminyum Navy Sandalyesi ve ayarlanabilir Tripp Trapp Sandalyesi. Bu tasarımların, ağırlıklı olarak, tasarım tarihinde “ikonik” veya “klasik” olarak adlandırılan, müzelerde sergilenen, fikri mülkiyet hakları açısından birçok davaya ve koruma türüne konu olan örnekler oldukları görülmüştür. Bu çalışmada, üç boyutlu marka olarak korunan bu ikonik mobilya tasarımlarından Barcelona Koltuğu ve Tripp Trapp Sandalyesi vaka çalışması olarak ele alınmaktadır. Vaka çalışmaları, ikonik mobilya tasarımlarının, ilk olarak patent korumasına konu olduklarını ve ayrıca fikir ve sanat eserleri sahiplerinin hakları kapsamında korunduklarını göstermektedir. Patent koruması sonlandığında, fikir ve sanat eserleri sahiplerinin hakları kapsamında korunmaya devam eden tasarımların benzerlerinin üçüncü şahıslar tarafından piyasaya sunuldukları görülmektedir. Hak sahipleri, ekonomik ve sembolik değerinden faydalanmaya devam edebilmek amacıyla bu ikonik tasarımların üç boyutlu şekillerini üç boyutlu marka olarak tescil ettirerek tasarımları süresiz koruma yoluna gitmişlerdir. Üç boyutlu marka olarak korunan ikonik mobilya tasarımlarını, tasarım biyografisi ve fikri mülkiyet koruması biyografisi eksenlerinde inceleyen ve görsel vaka çalışması olarak sunan bu çalışma, uzun erimli ve çeşitlendirilmiş bir fikri mülkiyet koruma stratejisi geliştirme ihtiyacına ve ikonik mobilya tasarımları açısından üç boyutlu marka korumasının sağladığı olanaklara dikkat çekmektedir. Tasarım tarihinin fikri mülkiyet koruması tarihi ile kesiştiği alandan beslenen bu çalışma, tasarımlar için fikri mülkiyet koruma stratejilerinin geliştirilmesinde tarihsel bir yaklaşımın ön araştırması niteliği de taşır. 

Furniture designs are eligible for several intellectual property (IP) protection types such as copyright, patent, design, trademark and unfair competition. Although three-dimensional mark protection is a developing area in trademark law and has significant economic impact, three-dimensional marks are relatively less explored in design literature and IP literature. The aim of this study is to examine the strategic and chronological relationship between three-dimensional mark protection and other types of IP protection by examining design biographies and IP biographies of furniture designs protected as three-dimensional marks. The research which was conducted through the case study method involves three phases: Preliminary study, literature review and database search, and analysis and evaluation. As a result of the preliminary study, the literature review and a detailed database search, five furniture designs protected as three-dimensional marks were identified: The Le Corbusier Chair with its “cushion basket” structure, the Eames Lounge Chair with its comfortable design in moulded plywood and leather, the Barcelona Chair with its crisscross metal frame and rectangular leather cushions, the Navy Chair in aluminum, and the Tripp Trapp Chair with its adjustable seat and footrest. It has been observed that these designs are, predominantly, the ones which have been identified as “iconic” or “classic” in design history, exhibited in museums and subject to a range of IP cases and protection methods. This study investigates two of these iconic furniture design cases protected as three-dimensional marks, the Barcelona Chair and the Tripp Trapp Chair. The case studies indicate that these iconic furniture designs were first protected by patents; additionally, they were protected by copyrights. It was observed that while they were continued to be protected by copyrights, third parties introduced similar designs into the market after the patents expired. To continue benefitting from the economic and symbolic value of these iconic designs, the right holders have chosen to protect tree-dimensional shapes of them indefinitely by registering them as three-dimensional marks. The study which explores iconic furniture designs protected as three-dimensional marks along the design biography and IP protection biography axes and presents them as visual case studies, emphasizes the need for developing a long term and diversified IP protection strategy, and draws attention to the opportunities provided by the three-dimensional mark protection for iconic furniture designs. The study lies at the intersection of design history and intellectual property protection history and offers an initial exploration of a historical approach for developing IP protection strategies for designs.