Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Ulusal Deniz Bilimleri Konferansı, Trabzon, Türkiye, 1 - 03 Haziran 2022, ss.65-66
Karadeniz hamsisi (Engraulis encrasicolus), Karadeniz’deki trofik seviyesi ve yüksek ticari değeri ile öncelikli
yönetim planı uygulanan, kısa ömürlü, hızlı büyüyen ve yüksek üreme potansiyeline sahip olan küçük
pelajik balık türüdür. İlk üreme bilgisi, balığın biyolojisinin anlaşılmasının yanı sıra, balıkçılık yönetimi
açısından da dikkate değerdir. Modelden bağımsız elde edilen ve bugüne kadar yeterince dikkate
alınmayan olgunluk bilgisi, yaşa dayalı analitik modellerde üreyen stok biyokütlesi hesaplanmasında
kullanılan parametrelerden biridir. Doğru tahmin edilmesi, model sonuçlarının stoku temsil etmesinde
büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Karadeniz’in güneyini kapsayan örneklem alanından 2013,
2014, 2015, 2018 ve 2020 yıllarında yapılan bilimsel araştırma seferlerinde toplanan 7218 hamsi örneği
kullanılmış ve bunlardan 2468 bireyin yaş tespiti yapılmıştır. İlk üreme boyunun güncel tahmini ve sıfır
yaşındaki ergin bireylerin popülasyondaki oranının hesaplanmasının yanında, bu oranın çevresel
faktörlerle ilişkisi araştırılmıştır. Elde edilen olgunluk oranlarının yaşa dayalı stok yönetim modelinin
üreyen stok biyokütlesi tahmini üzerindeki etkisi sorgulanması ise çalışmanın bir diğer ayağını
oluşturmaktadır. Bunun için, yaşlara göre olgunluk oranları, hamsi yönetiminde kullanılan ve yaşa dayalı
model olan XSA’de girdi verisi olarak kullanılmıştır. Model sonucu, STECF(2017) tarafından yapılan stok
değerlendirme sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır.
Lojistik regresyon yöntemiyle tahmin edilen Karadeniz hamsisi için toplam ilk üreme boyu (L50),
7.39±0.05CI cm’dir. Dişilerde L50 7.46±0.05CI cm, erkek bireylerde ise 7.32 ±0.07CI cm olarak tahmin
edilirken her iki cinsiyet için de gözlemlenen en küçük ergin birey 6 cm uzunluğundadır. Sonuçlar, bir
yaşındaki bireylerin %97’sinin tamamen olgunluğa eriştiğini gösterirken, popülasyonun %26’sını
oluşturan sıfır yaşındaki bireylerin, yıldan yıla farklılık göstermekle birlikte (2013=%38; 2014=%13;
2015=%38; 2018=%65; 2020=%42), ortalama %30’unun doğdukları yıl üremeye başladığını
göstermektedir. Bu oran tüm popülasyonun yaklaşık %8’idir. Balığın boyu, birincil üretimin göstergesi
floresans miktarı ve sıcaklığın sıfır yaşındaki bireylerin olgunluğa erişmesinde istatistiksel olarak önemli
etkileri olduğu saptanmıştır (p<0.05;ANOVA). Ayrıca, iki farklı olgunluk veri seti ile çalıştırılan model
sonucu tahmin edilen üreyen stok biyokütlesinde istatistiksel olarak önemli bir fark bulunmuştur (t-test;pvalue=
0.003). Değişen iklim koşullarıyla birlikte, hamsinin erginliğe ulaşma boyunun ve oranının iyi
anlaşılması ve takip edilmesi, stokun sürdürülebilirliğini sağlamak için elzemdir. Olgunluk bilgisi, kısa
vadede, modelin stoku temsiliyetini önemli ölçüde etkilerken; uzun vadede stoku yansıtmayan sonuçlarla
üretilen yönetim politikalarıyla stokun yanlış yönetilmesine sebep olabilmektedir.