Tekrarlama Krizi ve Psikoterapi Etkililik Çalışmaları

Türkarslan K. K.

STUDIES IN PSYCHOLOGY-PSIKOLOJI CALISMALARI DERGISI, cilt.42, sa.1, ss.1-41, 2022 (ESCI) identifier

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 42 Sayı: 1
  • Basım Tarihi: 2022
  • Doi Numarası: 10.26650/sp2021-959170
  • Dergi Adı: STUDIES IN PSYCHOLOGY-PSIKOLOJI CALISMALARI DERGISI
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Emerging Sources Citation Index (ESCI), TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.1-41
  • Anahtar Kelimeler: Psychotherapy, replication crisis, randomized controlled trail, meta-analysis, bias, dodo bird verdict, COGNITIVE-BEHAVIORAL THERAPY, RANDOMIZED CONTROLLED-TRIALS, BORDERLINE PERSONALITY-DISORDER, STATISTICAL POWER ANALYSIS, META-ANALYSIS, PUBLICATION BIAS, ANXIETY DISORDER, MAJOR DEPRESSION, OUTCOME RESEARCH, CLINICAL-TRIAL
  • Orta Doğu Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Son 10 yıldır psikoloji alanında kendini gösteren ve alanı derinden sarsan tekrarlama krizi, psikolojinin her alt alanını, araştırma bulgularını ve genel kabullerini yeniden değerlendirmesi için harekete geçirmiştir. Klinik psikoloji alanının geç de olsa tekrarlama krizi tartışmalarına katılmaya başladığı görülmektedir. Uzun yıllardır gerçekleştirilen psikoterapi etkililik (efficacy) çalışmaları, klinik psikoloji içindeki başlıca deneysel alanlardan birini oluşturmaktadır. Psikoterapi etkililik çalışmaları çeşitli psikolojik tedavilerin psikolojik rahatsızlıklar üzerindeki etkilerini değerlendirmek için gerçekleştirilmektedir. Tekrarlama krizi bağlamında ortaya çıkan bulgular, psikoterapilerin etkililiklerini değerlendirmek için sıkça kullanılan seçkisiz kontrollü çalışmaların ve bu çalışmaların sonuçlarının toplu olarak değerlendirilmesine yardımcı olan meta-analizlerin pek çok yöntemsel problem ve yanlılık içerdiğini ortaya çıkarmıştır. Seçkisiz kontrollü çalışmalar düşük örneklem sayısı, bağlılık yanlılığı, seçici sonuç raporlama, örnekleme dahil etme ya da dışarıda bırakma kriterlerinin katılığı, kontrol grubu olarak bekleme listesi kullanımı, seçkisizleştirme ve körleştirme sorunları, çalışmayı bırakan katılımcıların analizlere dahil edilmemesi ve psikoterapist etkilerinin ihmal edilmesi gibi problemler ve yanlılıklar içermektedir. Meta-analizler ile ilişkili başlıca sorunlar ise yayın yanlılığı ve düşük kaliteli çalışmaların metaanalizlere dahil edilmesidir. Tüm bu durumlar psikoterapilerin olumlu etkilerini olduğundan daha yüksek gösterirken, edinilen bulguların sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesini engellemektedir. Uzun yıllardır gerçekleştirilen çalışmalar, psikoterapilerin çeşitli psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde tercih edilebilecek etkili araçlar olduğunu göstermektedir. Ancak dikkat edilmesi gereken iki önemli husus vardır. Bunlardan ilki psikoterapilerin etkililiğini gösteren çalışmaların yöntemsel anlamda güncel bilimsel standartları yakalamakta zorlanmasıdır. İkinci önemli husus ise psikoterapilerin gerçek etkilerinin çalışmalarda bulunan etkilerden daha az olabileceğidir. Bu derleme makalesinin amacı, psikoterapi etkililik çalışmalarını ve meta-analizleri etkileyen yöntemsel problemlere ve onların çözümlerine değinerek klinik psikoloji alanında bu konuda ortaya çıkan farkındalığın arttırılmasına ve gerçekleştirilecek çalışmaların yöntemsel olarak güçlendirilmesine yardımcı olmaktır