Ailenin Sosyoekonomik Düzey Göstergelerinin Çocuk ve Ergenlerin Olumlu Sosyal Davranışları Üzerindeki Etkisinde Annenin Depresyonu ve Ebeveynlik Davranışlarının Aracı Rolü

Çocuk ve ergenlerin olumlu sosyal davranışları ailenin sosyoekonomik düzeyi, ebeveynlerinin psikolojik sağlığı ve ebeveynlik davranışları gibi çevresel faktörlerden etkilenmektedir. Ayrıca, ebeveynlik davranışlarının ailenin sosyoekonomik düzeyi ve annenin psikososyal değişkenleri ile çocukların sosyal becerileri arasındaki ilişkide aracı rol oynadığına ilişkin bulgular alanyazında yer almaktadır. Bu bilgiler ışığında, mevcut çalışmada annenin eğitim seviyesi ekonomik kaygısı ve algıladığı ekonomik güçlüklerin annenin depresyonu ile, ebeveyn sıcaklığı, reddetmesi ve açıklayıcı akıl yürütme davranışı aracılığıyla çocuğun sergilediği olumlu sosyal davranışları nasıl etkilediği Türkiye’de yürütülen boylamsal bir proje kapsamında incelenmiştir. 

Mevcut çalışmada 3431 anne (Ort= 38.11) ve 1-11. sınıf öğrencisi çocuklarından (1804 kız, 1627 erkek) alınan iki zamanlı veri kullanılmıştır. Anneler birinci zamanda eğitim seviyesini, ekonomik kaygı ve ekonomik güçlükleri, depresyon seviyelerini ve ikinci zamanda çocuklarının olumlu sosyal davranışlarını raporlarken, çocuklar birinci zamanda annelerinden algıladıkları ebeveynlik davranışlarını raporlamıştır. Bu çalışma kapsamında incelenen yapısal eşitlik modeli, AMOS programında yol analizi ile test edilmiştir.

Bu çalışmanın sonuçları incelendiğinde, annelerin ekonomik kaygı ve güçlüklerinin annenin depresyonu ile pozitif yönde ilişkili olduğu annenin depresyonunun ise sıcaklık ve açıklayıcı akıl yürütme davranışı ile negatif, reddetme davranışı ile pozitif yönde ilişkili olduğu görülmüştür. Annenin ebeveyn davranışlarından yalnızca sıcaklığının olumlu sosyal davranışları arttırdığı gözlenmiştir. Bunların yanı sıra, annenin eğitim seviyesi ve depresyonunun da olumlu sosyal davranışlarla negatif yönde ilişkili olduğu görülmüştür. Dolaylı etkiler incelendiğinde ise ekonomik kaygı ve ekonomik güçlüklerin anne depresyonu ve anneden algılanan sıcaklık üzerinden olumlu sosyal davranışları olumsuz etkilediği bulunmuştur.

Olumlu ebeveynlik davranışlarından biri olan sıcaklık/şefkatin olumlu sosyal davranışları arttırmasına ve sosyoekonomik düzey değişkenlerinin annenin psikolojik sağlığı ve ebeveyn davranışları aracılığıyla olumlu sosyal davranışları etkilemesine ilişkin sonuçlar mevcut alanyazında yer alan bulguları destekler niteliktedir.