EVRENSEL TASARIM PRENSİPLERİ VE STANDARTLARININ CİNSİYETLENDİRİLMİŞ DEĞERLERİ İÇİNDE MEKAN ÜRETİMİ


Yoltay E.

Farklılıklar Çatışmalar ve Eylemlilikler Çağında Sosyoloji, cilt.0, ss.605-614, 2017 (Düzenli olarak gerçekleştirilen hakemli kongrenin bildiri kitabı)

Özet

Bu çalışma, evrensel tasarım prensiplerini belirleyen değerlerin cinsiyetli yapısı üzerine bir eleştirel okumanın ürünüdür. Tasarım prensiplerinin ve standartlarının, patriarkal yapıya dayalı sosyal ve kültürel hayatın ihtiyaçları ve değer yargılarına göre belirlendiği, evrensel tasarım standartlarını oluşturan tasarım oranlarının ve ölçülerinin analizi ile ifşa edilmektedir. Çalışmanın amacı, antagonizmaya dayalı kimlik oluşumlarını temel alan mimari mekan çözümleri incelenerek, tasarım dünyasının heteronormatif dilinin deşifresini sağlamaktır. Mekanın nötr ve toplumsal süreçlerden bağımsız ele alınamayacağı, eril bir sistemin tasarım dünyasının epistemesini asimetrik cinsiyet rolleri üzerinden kurgulamasında okunur. Mekanın fiziksel üretimi üzerine kurgulanan her tasarım prensibinin "yapısalcı", "işlevselci", "belirlenimci", "indirgemeci" yaklaşımı özünde cinsiyet kimliklerinin dikotomik yapısını içermektedir. Dolayısıyla evrenselleştirilmeye çalışılan her tasarım prensibi cinsiyetin biyolojik belirlenimcilik ve indirgemecik zemininde kendini heteronormatif değer üzerinden oluşturmaya ve tartıştırmaya başlar. Bu çalışma, tasarım dünyasının tözsel normatif değerler üzerinden nasıl kurulduğu ve bu değerlere nasıl döndüğü üzerinden ince bir tartışma yürütmektedir. İdealize edilen şeyin hangi değerleri ve hassasiyetleri dışladığı, norm olarak neyi kabul ettiği sorusu evrensel tasarım değerleri içerisinde tüm ölçüt ve kıstasların cinsiyetlendirilmiş beden üzerinden nasıl nesnelleştirilip doğallaştırıldığı ile cevaplandırılmaya çalışılmaktadır