Akademik Veri Yönetim Sistemi
8. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Karaman, Türkiye, 26 - 28 Ekim 2023, ss.1
Sosyalleşmenin kökünün günlük yaşamda ve etkileşimde yer almakta olduğu bilinmektedir. Konu duygular olduğunda ise sosyalleşme konusunda gündelik etkileşimdeki zorluklar özellikle erken yaşlarda görülmektedir. Başkalarının öfkesiyle karşılaşmak, istemeden başkalarının duygularını incitmek, endişeli olmak, beklemek gibi zorlayıcı durumlarda küçük çocukların duygularını sosyal hale getirmesi kolay olmayabilir. Duygu sosyalleştirme, çocukların bir durum karşısında ne yapacaklarını ya da hissedeceklerini tahmin edemedikleri bir noktada, çevrelerinden aldıkları destekle bu duyguları tanıma, farkında olma, kabul etme, yönetme, etkili bir şekilde ifade etme ve başkalarının duygusal iletişimini başarılı bir şekilde yorumlayıp yanıt verme sürecidir (Halberstadt vd., 2001). Bu noktada çocukların gözlemlediği veya tecrübe ettiği duygular ile ilgili olarak konuşulması duyguların sosyalleşmesinde etkili bir role sahiptir. Erken çocukluk eğitimcisi, bu süreci yürütmek için gerekli bilişsel ve sosyal-duygusal desteği sağlayabilecek olan, çocuğa en yakın yetişkinlerden biridir. Bu nedenle, erken çocukluk eğitimcisi, çocuğun duygularını sosyalleştirme sürecinde bir rehber görevi görebilir. Duygu sosyalleştirme sürecinde, çocukların duyguları genellikle ilgili bağlamda sosyal çevresindekilerin dönütlerini almayı gerektirir. Sosyalleştirmenin bu yönü, çocukların duygusal ifadelerine bir tepki olarak ifade edilmektedir (Eisenberg vd., 1998). Çocukların Olumsuz Duygularıyla Başa Çıkma Ölçeği-Öğretmen Ölçeği (CCNES-T) öğretmenlerin stresli durumlarda çocukların olumsuz duygularına ve duygusal ifadelerine yönelik tepkilerini algılama düzeylerini ölçmek için Likert tipi bir ölçme aracı olarak tasarlanmıştır (Fabes vd. 2000). Ölçek, çocukların olumsuz duygular hissedebilecekleri; okul ortamında gerçekleşmesi muhtemel on iki vaka ve her biri verilen vakalarla ilgili tepkilere atıfta bulunan altı madde içermektedir. Maddeler "1–hiç böyle yapmam"dan "7–hep böyle yaparım"a kadar derecelendirilmektedir. Ölçeğin orijinal biçimi sıkıntı-endişe tepkileri, cezalandırıcı tepkiler, küçümseyici tepkiler, duygu ifadesini teşvik etme, duygu odaklı tepkiler ve problem odaklı tepkiler olmak üzere altı alt boyut içermektedir. Güncel çalışma, CCNES-T’nin uyarlanmasını ve kültürler arası geçerlilik ve güvenilirliğini araştırmayı amaçlamıştır.
Çalışma, kültürel geçiş süreci boyunca ölçme aracının içerik geçerliliği açısından güçlendirilmesi için takım çevirisi tekniği (TRAPD) kullanılarak uyarlanmıştır (Harkness vd., 2010). Bu çeviri yönteminde ölçek, her iki dili de konuşan iki alan uzmanı tarafından eş zamanlı ve bağımsız olarak çevrilmiştir. Bağımsız çeviri önerileri birbirleriyle ve kaynak metinle, görüş ayrılıkları not edilerek ve ortak noktalar korunarak karşılaştırılırmış. Tüm metinler bir hakem tarafından değerlendirilmiş ve hangi çevirilerin kullanılacağına dair değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu aşamaların ürünü olarak bir taslak çeviri geliştirilmiş ve üç alan uzmanına ve onlardan gelen değerlendirmeler dikkate alınarak sırasıyla İngiliz ve Türk dili uzmanlarına gönderilerek öneri ve geri bildirimleri toplanmıştır. Ardından tüm geri bildirim ve öneriler dikkate alınarak nihai metin üzerinde karara varılmış olup süreç içerisinde alınan kararlar ve izlenen yollar kayıt altına alınmıştır. TRAPD tekniğinin son aşaması olarak, 720 okul öncesi öğretmeninden toplanan veriler üzerinden ölçeğin faktör yapısı ve psikometrik yapısının yanı sıra madde ifadelerinin netliği, anlaşılırlığı ve uygunluğunun sağlanması amacıyla bir ön test yapılmıştır. Ölçme aracının faktör yapısı, veri rastgele bir şekilde ikiye bölünerek oluşturulan iki ayrı alt örneklemle açımlayıcı faktör analizi (n=360) ve doğrulayıcı faktör analizi (n=360) kullanılarak incelenmiştir. Ön çalışmanın sonucunda anlaşılırlığından ve netliğinden şüphe edilen maddeler üzerinde uyarlama ekibi tarafından gerekli görülen değişiklikler yapılmıştır. Ölçeğin madde revizyonlarının ve psikometrik yapısının geçerliğinin sağlanması için 358 okul öncesi öğretmeninden toplanan veriler açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin birlikte kullanıldığı hibrit bir yöntem ile analiz edilmiş ve çalışmanın ön geçerliği yapılmıştır.
Çalışmanın ilk aşamasında elde edilen en önemli sonuçlardan biri ilgili ölçme aracında fikirlerin kaynak ve hedef dilde, zaman ve bağlamda eşit olmasının sağlanmasının gerekliliği açısından çevirinin yanı sıra yerelleştirme ve uyarlama süreci gerekli görülmesi ve çalışma sürecinde yerelleştirmenin uygulamaya dahil edilmesidir. Ek olarak, literatürdeki benzer örnekler ve faktör yükleri gibi temel değerlendirmelere dayanarak ölçeğin faktör yapısının Türk dili ve kültüründe, özgün halinden farklı olduğu ortaya konulmuştur. Bu bağlamda ölçek altı faktörlü yapısından iki faktörlü bir yapıya dönüştürülmüş ve alt boyutlar “Destekleyici Tepkiler” ve “Destekleyici Olmayan Tepkiler” olarak adlandırılmıştır. Ölçme aracının uyum iyiliği indeksleri genel anlamda ölçeğin kabul edilebilir olduğunu ortaya koymuştur. Mevcut çalışma sonucunda bulgular Türkiye bağlamında CCNES-T'nin iki faktörlü modelini ortaya koymuş olup ölçeğin son hali iç tutarlılık katsayıları yüksek olan 60 maddeden oluşmuştur. Cronbach alfa değerleri ise destekleyici tepkiler alt boyutu için .98, destekleyici olmayan tepkiler için ise .87 olarak tespit edilmiştir.
Kaynakça:
Eisenberg, N., Cumberland, A., & Spinrad, T. L. (1998). Parental Socialization of Emotion. Psychological Inquiry, 9(4), 241–273.
Fabes, R.A., Eisenberg, N., & Bernzweig, J. (2000). The Coping with Children's Negative Emotions Scale: Teacher Version. Arizona State University.
Halberstadt, A. G., Denham, S. A., & Dunsmore, J. C. (2001). Affective Social Competence. Social Development, 10(1), 79–119.
Harkness J. A., Braun M., Edwards B., Johnson T.P., Lyberg L., Mohler P. P., Pennell B-E & Smith T. W.. Survey Methods in Multinational, Multiregional, and Multicultural Contexts (pp. 117 - 140). John Wiley & Sons, Inc.
Anahtar Kelimeler: CCNES-T, Çocukların Olumsuz Duygularıyla Başa Çıkma Ölçeği, duygu sosyalleştirme, erken çocukluk eğitimi, ölçme aracı uyarlama