Akademik Veri Yönetim Sistemi
20. Ulusal Bölge Bilimi ve Planlama Kongresi, Erzincan, Türkiye, 20 - 21 Mayıs 2021, ss.57
Son dönemde yerleşme sistemi küreselleşme ve teknolojik ilerlemelerle beraber coğrafi ve siyasi gelişmelerin de etkisiyle önemli derecede değişmiştir. Kent ve kır arasındaki farklar kaybolurken idari sınırlar kentsel veya kırsal alanları tanımlamak için yetersiz kalmıştır. Yerleşme kademelenmesi anlamını yitirmeye başlamış ve şehir– kasaba– bucak– köy gibi merkez bölünmeleri birleştirilerek bölge ölçeğinde metropoliten alanlar oluşturulmuştur. Kentsel büyüme, özellikle son dönemde kentsel yayılma ve adem-i merkezileşme gibi süreçlerle şekillenirken yoğun kent merkezlerinde çözülmeler görülmektedir. Yerleşmelerdeki bu değişimleri gözlemleyerek süreçler üzerinden anlamak ve yorumlamak son dönemde şehir ve bölge çalışmalarının önemli konuları arasına girmiştir. Bu süreçler aslında ölçeklerden bağımsız olarak analojilerle ele alınabilir. Metropoliten alanlar söz konusu olduğunda tartıştığımız banliyöleşme (karşılığı: adem-i merkezileşme), soylulaştırma (karşılığı: merkezileşme), dönüşüm (karşılığı: çözülme), büyüme (karşılığı: yayılma) gibi kavramlarının kent bölge, bölge ya da ülke ölçeklerinde de karşılıkları mevcuttur. Bu doğrultuda değişen yerleşme sisteminin süreçlerini ölçeklerden bağımsız bir şekilde ortaya koymayı hedefleyen bu çalışma, Türkiye’nin yerleşme sistemini İzmir örneği üzerinden yorumlayacaktır. Birincisi, İzmir kent bölgesi ve metropolitan alanı, yapısı ve dinamikleriyle beraber son dönemdeki yasal ve yönetsel düzenlemeleri de içermesi açısından Türkiye’deki yerleşme sistemini anlamaya ve yeniden tanımlamaya uygun bir örnektir. İkincisi ise İzmir, metropoliten alan, yarımada, kıyı alanları, körfez ve kuşakları, havzalar, turizm alanları, sektörel kümelenmeler, alt-bölgeler, orta ölçekli yerleşmeler ve az gelişmiş iç kesimler gibi Türkiye’deki yerleşme özelliklerinin önemli bir kısmını yerleşme sistemi içinde yansıtmaktadır. İzmir’in bu özellikleri Türkiye’deki yerleşme sistemine yönelik çıkarımlar yapmamızı mümkün kılmaktadır. Bu çalışmada İzmir ilinin nüfus ve arazi kullanımı değişimi, 1990 ve 2018 yılları arası 4 dönemde TÜİK nüfus verileri ve Corine arazi kullanım verileri incelenerek araştırılacaktır ve yerleşme sistemindeki değişim süreçler ile bunun tetikleyicileri tartışılacaktır.