Türkiye’de Yenilenebilir Kaynaklara Dayalı Elektrik Üretimini Etkileyen Faktörler: Rüzgar ve Güneş Enerjisi Örneğinde Kar Amacı Motivasyonuna göre Farklılaşan Engeller ve Destekler

ERDİL E., ERDEN TOPAL Y., GÜRSOY HAKSEVENLER B. H.

Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, sa.32, ss.901-916, 2021 (Hakemli Dergi)

Özet

Enerji talebinin hızlı artışı ve enerji kaynaklarının bu artışı karşılamakta göreceli olarak yetersiz kalması, enerjinin sürdürülebilir olarak üretilmesini gündeme taşımaktadır. Ülkemizde enerji kaynaklarının büyük bir kısmının ithal ediliyor olması, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretiminde kullanılmasının yaygınlaştırılmasını daha da önemli hale getirmektedir. Gelişmekte olan teknolojiler olarak adlandırılan rüzgar ve güneş enerjisine dayalı elektrik üretim teknolojileri, (hidroelektrik üretim teknolojileri gibi) diğer yenilenebilir enerji türlerine  nazaran daha az kullanılan teknolojilerdir. Bu sebeple, elektrik üretiminde bu kaynakların kullanımının artması konusundaki engellerin ve desteklerin belirlenmesi ve tahlil edilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda, Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretimi ile doğrudan veya dolaylı olarak bağlantılı olan aktörlerden 57 temsilci ile açık uçlu sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Çalışmada açık kodlama yöntemiyle 40 adet destekleyici faktör, 40 adet engelleyici faktör belirlenmiştir. Bu faktörler, ekonomik, fiziksel, kurumsal, psikolojik, teknolojik, siyasi ve yönetimsel olmak üzere yedi ayrı başlık altında gruplanmıştır. Elde edilen bulgularda, ekonomik, kurumsal, yönetimsel ve siyasi faktörlerin daha çok ön plana çıktığı gözlenmiştir. Ülkemizde doğrudan kar amacı güden özel sektör ve kar amacı gütmeyen diğer sektörlerdeki aktörlerin gözünden derlenen bu faktörler analiz edildiğinde, kar amacı güden sektörlerdeki aktörler için daha çok siyasi faktörlerin, yönetimsel faktörlerin ve kurumsal faktörlerin belirleyici olduğu; kar amacı gütmeyen aktörler için ise daha çok ekonomik faktörlerin belirleyici olduğu görülmüştür. Siyasi faktörler ve yönetimsel faktörler içinde en çok öne çıkan faktörler destek ve teşvikler, mevcut alt yapı ve bürokratik uygulamalar ile ilgili olurken, Kurumsal faktörler içinde iş birliği ve koordinasyon mekanizmaları belirleyici unsur olmuştur. Ekonomik faktörler en çok maliyet ve yatırım kaynaklı mekanizmalar, destekler ve engeller bağlamında değerlendirilmiştir

The rapid increase in energy demand and the relative inadequacy of energy resources to meet this increase brings sustainable energy production to the agenda. Most energy resources are imported, making it even more critical to expand domestic and renewable energy resources in electricity generation. Electricity generation technologies based on wind and solar energy, called emerging technologies, are less used than other types of renewable energy (such as hydroelectricity). For this reason, it is of great importance to identify and analyze the inducement and blocking factors for motivating the use of these resources in electricity generation. In this context, semistructured interviews were conducted with 57 representatives from actors directly or indirectly related to renewable electricity generation in Turkey. In the study, 40 inducement factors and 40 blocking factors were determined by the open coding method. These factors are grouped under seven different headings: Economic, physical, institutional, psychological, technological, political and organizational. In the findings, it was observed that economic, institutional, political and organizational factors came to the fore. When the factors that prevent and support the diffusion of renewable energy technologies, compiled from the eyes of the relevant actors in the private and non-private sectors, are analyzed, it is determined that political factors, organizational factors and institutional factors are the main determinants for inducement and blocking mechanisms in the private sector. For the non-private sector, it was seen that primarily  economic factors were the main determinants. Among the economic factors, the most prominent ones are cost-based and investmentbased mechanisms. Cooperation and coordination mechanisms are the prominent institutional factors, and among the political and organizational factors, supports and incentives, existing infrastructure, and bureaucratic practices come to the fore.