İkonik Temsillerin İşaret Dili Edinimindeki Rolü

Karadöller Astarlioğlu D. Z.

X. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara, Türkiye, 26 Eylül 2024, ss.1-10

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1-10
  • Orta Doğu Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

İşaret dilleri sağır popülasyonların doğal dilleridir (Baker ve Woll, 2008). Karşılaştırılabilir dil edinim koşulları altında, sağır bebeklerin doğumu takiben işaret diline maruz kaldığı durumlarda, işaret dili edinimi ile konuşma dili edinim süreçleri arasında fark yoktur (Newport ve Meier, 1985). Yani, sağır ve işiten bebekler dil edinim aşamaları (babıldama, ilk kelimeler, ilk kelime ikilileri) aynı sıra ile başarırlar (Marentette ve Mayberry, 2000; Newport ve Meier, 1985; Pizzuto, 2000). Nitekim, işitme engelli çocuklar ilk işaretlerini, konuşan çocukların ilk kelimelerini söylemesine kıyasla 1,5 – 4,5 ay erken yaparlar (e.g., de Villiers ve de Villiers, 1978). Bu erken edinimin altında yatan faktörün işaret dillerinde dilbilgisel form ve bu formun neyi temsil ettiğini görsel-uzamsal bir şekilde gösteren ikonik temsiller olduğu düşünülür (Ortega, 2017). Birçok çalışma ikonik temsillerin işaret dilini doğuştan öğrenen işitme engelli çocukların kelime dağarcığı gelişimindeki önemini göstermiştir (örn., Caselli ve Pyes, 2017; Sümer vd., 2017). Ancak, işitme engelli doğan çocukların çok büyük bir kısmı işaret dilini çok geç (Mitchell ve Karchmer, 2004), 5 yaşından sonra bir işitme engelliler okuluna başlayınca öğrenir, ve dolayısıyla birçok dil becerisi konusunda işaret dilini erken edinen çocuklara göre geri kalır (örn., Lillo-Martin vd., 2020). Bu bidiride, işaret dillerindeki ikonik temsillerin kelime dağarcığı ve objeler arası uzamsal ilişkilerin belirtilmesinde kullanılan dil yapılarının gelişimdeki rolünü araştırdığım çalışmaların ampirik bulgularını sunacağım (Karadöller vd., 2017, 2021b, 2023, 2024). Bu çalışmaların sonuçları ikonik temsillerin kolaylaştırıcı rolünü geç ve tutarsız dil edinim süreçlerine rağmen işaret dilini geç edinen çocuklar için de göstermektedir. Dolaysıyla, sonuçlar işaret dilini geç edinen çocuklar için geliştirilecek müdahale ve eğitim programlarında ikonik temsillerin işaret dilinin temel özelliklerinden biri olarak ele alınmasının altını çizmektedir.