Ekonomi Politikaları ile Biçimlenen Mimarlık: Savaş Sonrasında Kırıkkale

Pak Karaöz M.

Kent, İnşaat ve Ekonomi Kongresi, Gaziantep, Türkiye, 2 - 05 Mayıs 2019, ss.637-644

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Gaziantep
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.637-644
  • Orta Doğu Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Cumhuriyetin ilk yıllarında devletçi ve korumacı ekonomi politikası doğrultusunda kurulan Kırıkkale Askeri Fabrikaları, bu bölgedeki araziler kamusallaştırılarak tesis edilmiştir. İlk haliyle on iki haneli bir köy olan bu alanın inşası fabrikalarla başlamış ve burada 1941’de belediye teşkilatı kurulmuştur. Kırıkkale çevre köylerden göç almaktadır ve kent nüfusu yeni fabrikaların kurulmasıyla artmıştır. Bir sanayi kenti olarak ele alındığında, batı kökenli teori ile bir noktaya kadar açıklanabilecek fakat ancak Türkiye’ye özgü durumlarla çalışılabilecek bir yerdir. 1940 ve 1960 arasındaki yıllara bakılırsa, Türkiye’nin ekonomi politikası, uluslararası ilişkileri ve kentsel pratiklerinin paralel olduğunu görürüz. Kırıkkale’deki işçi yerleşimleri, kalkınmacı ve liberal politikaların ön plana çıkması ve korumacı politikanın arka plana düşmesi ile şekillenmektedir. 1940’lardan başlamak üzere, Kırıkkale ve askeri fabrikalarla ilgili bakanlar kurulu kararlarında bu politikaların izlerini bulmak mümkündür. Ekonomi politikaları milli savunma sanayisiyle yakından ilgilenmektedir ve yapılan sınai yatırımlar, Kırıkkale şehrinin fiziksel gelişimine de büyük katkıda bulunmuştur. Askeri yatırımların ilk amacı mühimmat üretimini ve fabrikaların kapasitesini artırmaktır. Öte yandan iş gücü, bu fabrikalarının en büyük üretim aracıdır. Bu nedenle, aslında şehir hizmetleri olmayan Kırıkkale, özellikle 1940’larla beraber servis veren bir yerleşime dönüşmeye başlamıştır. Bu amaçla işçi konutları, şehir içi ve şehirlerarası yollar ve sıhhi hizmetler gibi sosyal hizmetler oluşturulmaktadır. Aynı zamanda hem yerleşik halkın yaşam tarzı hem de mimari açıdan devlet eliyle modernleşme/modernleştirme söz konusudur. Bu çalışmada savaş öncesi ve sonrası Kırıkkale ile ilgili bakanlar kurulu kararlarından faydalanılarak ekonomi politikalarıyla oluşan kentsel dönüm noktaları tartışılmaktadır. Buna ek olarak kentin şu anki durumu ile ilgili bir eleştirel bakış sağlanmaktadır.