Parlak Temizel N. S., Bilsel F. C.
TNUM - V. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, Trabzon, Turkey, 12 - 14 May 2025, pp.44-45, (Summary Text)
-
Publication Type:
Conference Paper / Summary Text
-
City:
Trabzon
-
Country:
Turkey
-
Page Numbers:
pp.44-45
-
Middle East Technical University Affiliated:
Yes
Abstract
Aldo Rossi’nin “Şehrin Mimarisi” kuramına mimarlık ve şehircilikte sıklıkla atıfta
bulunulmasının nedenlerinden biri de, tarihi Avrupa kentinde var olan
ancak Batılı olmayan çağdaş kentte eksikliği hissedilen mekânsal değerlerin
süregelen arayışıdır. Ancak, “tabula rasa” yaklaşımıyla hızla şehirleşen
gelişmekte olan ülkelerdeki kentleri daha etkin biçimde kavrayabilmek için
başlangıçta tarihi kentleri okumak amacıyla geliştirilen “kolektif bellek,”
“genius loci” ve “kentsel artifakt” gibi kavramların yeniden ele alınması gerekir.
Yirmi birinci yüzyıl kenti bağlamında tip ve tipoloji kavramlarının önemini
savunan Christopher C. M. Lee, Rossi’nin ortaya koyduğu kuramsal çerçeveyi,
hızlı şehirleşen çağdaş kentleri de açıklayacak şekilde güncellemeye
girişir. Lee, Rossi’nin “Şehrin Mimarisi”” kuramını yapıbozumuna uğratarak
“kentsel artifakt”ı “baskın tip”e ve “tarihi kenti” “gelişimsel kent”e dönüştürür
ve “Şehrin Fikri”” adıyla yeniden kurgular. Söz konusu kavramlar, Lee’nin
Architectural Association Mimarlık Okulunda mimari tasarım eğitimi
verdiği yıllarda biçimlenen, Berlage Enstitüsü ve TU Delft’te yürüttüğü
doktora çalışmalarıyla entellektüel olarak olgunlaşan ve Harvard GSD’de
verdiği seminerler ve tasarım stüdyolarında rafine ettiği “Dördüncü
Tipoloji” adını verdiği kuramsal çerçevesinin tam merkezinde yer alır.
Her ne kadar Lee, çalışmalarında kentsel morfoloji veya tipomorfolojik
yaklaşıma doğrudan atıfta bulunmayıp çalışmalarını “Tipolojik Şehircilik”
ve “Dördüncü Tipoloji” olarak adlandırsa da, kenti onu var eden
bina tipleri üzerinden okuma, kavramsallaştırma ve kuramsallaştırma
çabası, tipomorfolojik yaklaşımla büyük oranda paralellik gösterir.
Dolayısıyla Lee’nin kuramsal çerçevesi, sıkça referans verdiği Carlo
Aymonino ve özellikle Aldo Rossi’nin yanı sıra Saverio Muratori
ve Gianfranco Caniggia’nın çalışmalarını da çağrıştırmaktadır.
Benzer şekilde, 2010’lardan bu yana kentsel mimarlığı tip ve tipoloji
kavramları üzerinden sorgulayan, fakat kendilerini daha çok İtalyan
Tipomorfoloji Ekolünün Carlo Aymonino ve Aldo Rossi kanadıyla
ilişkilendirip tipomorfolojik yaklaşımın geneliyle aralarında mesafe olan
bir araştırmacı topluluğu dikkat çeker. Aralarında Lee’nin de bulunduğu
bu araştırma topluluğu Architectural Association Mimarlık Okulunda
kurulan “City as a Project” araştırma kolektifi etrafında şekillenir.
Bu bildiri, Lee’nin ortaya attığı kuramsal çerçeveyi tipomorfolojik yaklaşımın
temel kavramlarıyla karşılaştırarak, zaman içinde farklı yönlere savrulmuş
olsa da aslında aynı konuya odaklanan ve benzer kaynaklardan beslenen
iki aktif araştırma topluluğu arasında kuramsal bir köprü kurmayı hedefler.
Böylelikle, merkezinde ISUF’un bulunduğu, bilimsel etkinlikleri ve yayınları
daha periyodik olan ilk araştırma topluluğu ile; çalışmalarını dönem dönem
düzenledikleri bilimsel etkinlikler ile derleme kitaplar ve dergilerin tematik
sayıları gibi yayınlarla duyuran ikinci araştırma topluluğu arasında bir takım
kuramsal süreklilikler kurmaya çalışır. Lee’nin yayımlanmış araştırmaları,
yayımlanmamış doktora tezi ve kendisiyle yapılan bir röportajdan yola
çıkan bildiri ayrıca, Lee’nin kuramsal çerçevesini tipomorfolojik yaklaşımın
bir parçası olarak kabul etmenin, bu yaklaşımın gelişmekte olan dünya
ülkelerindeki kentsel bağlamlara uygulanabilirliğini artırabileceğini öne sürer. “
ANAHTAR KELİMELER: Baskın tip, Christopher C. M. Lee, gelişimsel kent,
tipolojik şehircilik, tipomorfoloji