II. Sosyal Psikolojide Ahlak Çalışmaları Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 25 - 26 Kasım 2023, ss.40-44
Çevreci davranışların teşviki, bireyleri çevre dostu davranmaya yönelten ve bu davranışları gerçekleştirmekten alıkoyan faktörlerin tespit edilmesini gerektirir. Bireylerin insan kaynaklı iklim değişikliği ve çevresel bozulmayı ahlaki bir sorun olarak algılaması ise bu konuda sorumluluk alıp eyleme geçmesini kolaylaştırmaktadır. Bireyler ahlaki standartları doğrultusunda davranmadıklarında ise olumsuz duygu ve bilişsel çelişki yaşamamak adına çeşitli yollar (örn., ahlaki uzaklaşma stratejileri) kullanırlar. Ahlaki uzaklaşmanın toplum yanlısı davranış üzerindeki olumsuz rolü çeşitli çalışmalarda ele alınmış olsa da çevreci davranışta nasıl bir rol oynadığına dair sınırlı sayıda araştırma bulunmaktadır. Dahası, daha önceki çalışmaların çoğu ekonomik olarak daha ayrıcalıklı olan Küresel Kuzey ülkelerinden (örn., ABD) gelen verilere dayanmaktadır. Bu nedenle, mevcut literatürdeki bu eksiklikleri gidermek için, bu çalışmanın temel amacı bir Küresel Güney ülkesi olan Türkiye’de ahlaki uzaklaşmanın çevreci davranış üzerindeki rolünü araştırmaktır. Spesifik olarak, yaptığı çevreci davranışların etkili olabileceğini düşünen bireylerin çevresel sorunlara ilişkin daha az ahlaki uzaklaşma göstermesi ve daha çok çevreci davranış sergilemesi beklenmektedir. Bulgular, sonuca ilişkin beklentinin ahlaki uzaklaşmayı anlamlı ve negatif olarak yordadığını göstermektedir. Ayrıca, çevreci davranışların ahlaki uzaklaşma tarafından negatif, davranışın sonucuna ilişkin beklenti tarafından ise pozitif olarak yordandığı görülmüştür. Sonuca ilişkin beklentinin ahlaki uzaklaşma aracılığıyla çevreci davranış üzerindeki dolaylı etkisi de
anlamlıdır. Bulgular ilgili alan yazın çerçevesinde tartışılmıştır.
Promoting pro-environmental behaviors requires the identification of the factors that encourage individuals to act environmentally and that prevent them from doing so. Individuals' perception of human-induced climate change and environmental degradation as a moral problem makes it easier for them to take responsibility and act on this issue. When individuals do not act in line with their moral standards, they use various methods (e.g., moral disengagement strategies) to avoid negative emotions and cognitive dissonance. Although the negative role of moral disengagement on pro-social behavior has been addressed by various studies, there is limited research on how it plays a role in pro-environmental behavior. Moreover, most of the earlier work has depended on information from financially privileged nations, specifically those in the Global North. Therefore, to address these deficiencies in the existing literature, the primary objective of this study was to investigate the role of moral disengagement in explaining pro-environmental behavior in a Global South country, Türkiye. Specifically, individuals believing that their pro-environmental behaviors can be effective are expected to exhibit less moral distancing and more pro-environmental behaviors regarding environmental issues. Findings demonstrated moral disengagement significantly and negatively predicted outcome expectancy. Moreover, it was observed that pro-environmental behaviors were predicted by moral disengagement negatively and by outcome expectancy positively. The indirect effect of outcome expectancy on pro-environmental behavior through moral disengagement is also significant. The findings were discussed within the related literature.
Keywords: moral disengagement, pro-environmental behaviors, outcome expectancy.