Türkiye’deki vakıf üniversiteleri: Doluluk oranları ve ilişkili faktörler

5. Uluslararası Yükseköğretim Çalışmaları Konferansı (IHEC 2021), 14 - 16 Ekim 2021

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

TÜRKİYE’DEKİ VAKIF ÜNİVERSİTELERİ: DOLULUK ORANLARI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER

Bu çalışma Türkiye’de Vakıf Üniversiteleri Bir Sektörün Anatomisi isimli editörlü kitaba** bölüm olarak gönderilmiştir.

Dünyada yükseköğretime yönelik artan talebi karşılama kaygısı ve yükseköğretime ayrılan kamu kaynaklarının azalması ile özel yükseköğretim kurumlarının sayısında büyük bir artış meydana gelmiştir (Altbach, 1999; Sporn, 2006). Aynı eğilim Türkiye’de de kendini göstermiş ve 2020 yılında vakıf üniversitelerinin sayısı 74’e ulaşmıştır (YÖK İstatistik, 2020a). Vakıf üniversitelerinin sayısındaki bu artışa rağmen son yıllarda doluluk oranlarında gözlemlenen düşüş ise dikkat çekicidir (Erkut, 2018). Hatta bu eğilim vakıf üniversitelerinin temel ge- lir kaynakları arasında olan ve az maliyetli popüler bölümlerde bile kendini göster- miştir. Dolayısıyla doluluk oranları vakıf üniversitelerin varlıklarını sürdürebilmek için yürüttükleri temel politika ve faaliyetlerin merkezinde yer almaktadır. Altbach’a (1999) göre özel üniversitelerin hayatta kalması büyük ölçüde öğrencilere çekici ge- lecek hizmet ve imkanlar sunmasına bağlıdır. Türkiye’de de çoğu vakıf üniversitesi ayırt edici özellikleriyle öğrencileri kendilerine çekmek ve rekabet güçlerini artır- mak için reklam ve tanıtım faaliyetlerini aktif bir biçimde kullanmaktadır. Birçok vakıf üniversitesinin kullandığı tanıtım stratejilerinde ticari ve faydacı bir yaklaşım izlediği (İnal, 2015), eğlence odaklı bir kampüs yaşamı sunarken küresel, kapsayıcı, değişime uyum sağlayan ve akademik anlamda prestijli de bir imaj çizmek istedikleri görülmektedir (Yalçıntan & Thornley, 2007). Bu imajlarını pekiştirmek için reklam ve tanıtım faaliyetlerinde ise çoğu vakıf üniversitesi yerleşkenin bulunduğu şehrin, aktif ve sosyal bir kampüs yaşamının, öğrenciye sunulan yurt ve burs gibi hizmetle- rin yanı sıra öğrenci kulüplerinin ve diplomanın olası getirilerinin de özellikle altını çizmektedirler (Cevher, 2015; Tamtekin-Aydın, 2013; Yalçıntan & Thornley, 2007). Bu bakımdan çoğu vakıf üniversitesinin reklam ve tanıtım harcamalarının oldukça yüksek ve kütüphane harcamalarından bile fazla olduğunu ortaya koyan istatistik- ler (YÖK, 2020b) şaşırtıcı değildir. Ancak öğrencilerin vakıf üniversitelerini tercih etme nedenlerine odaklanan araştırmaların sonuçları reklam ve tanıtımın etkisinden ziyade akademik kalite göstergelerinin öğrenci tercihlerinde daha etkili olduğunu ortaya koymuştur (Demirtaş, 2012; Hacıfazlıoğlu & Özdemir, 2010; Tamtekin-Ay- dın & Bayır, 2016). Bu bağlamda, vakıf üniversitelerinin beklentileri ve uyguladıkla- rı stratejilerin öğrenciler üzerindeki etkileri arasındaki bu fark, bu üniversitelerinin doluluk oranları ile ilişkili ticari ve akademik karaktere sahip göstergelerin ampirik olarak incelenmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmanın temel amacı 2018-2019 akademik yılında Türkiye’de bulunan vakıf üniversitelerinin doluluk oranları ile iliş- kili olan değişkenleri ampirik bir biçimde ortaya koymak ve vakıf üniversitelerinin öğrenci çekme politikalarına yönelik somut öneriler sunmaktır. Çalışmaya rehberlik eden araştırma soruları ise şu şekildedir: • Vakıf üniversitelerinin doluluk oranla- rı ile reklam ve tanıtım harcamaları, kütüphane harcamaları ve URAP genel puanı arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? • Vakıf üniversitelerinin URAP genel puanının üniversitelerin yaşı ve doluluk oranları arasındaki ilişkide aracılık rolü var mıdır? Bu çalışma, vakıf üniversitelerinin doluluk oranları ile ilişkili değişkenleri ortaya koymayı amaçladığı için ilişkisel bir araştırma olarak desenlenmiştir (Fraenkel, Wal- len ve Hyun, 2019). Çalışma, YÖK 2020 Vakıf Yükseköğretim Kurumları Raporunda ve 2019-2020 URAP Türkiye sıralamasında aynı anda yer alan 64 vakıf üniversitesine odaklanmaktadır. Bahsi geçen üniversiteler için reklam ve tanıtım harcamalarına, kütüphane harcamalarına ve doluluk oranlarına yönelik istatistikler YÖK’ün aynı ra- porundan elde edilmiştir. Çalışma kapsamında bir araya getirilen veri seti, ilişkilerin incelenmesi için korelasyon analizi ve aracılık testine tabii tutulmuştur. Araştırma sonuçları vakıf üniversitelerinin doluluk oranları ile reklam ve tanıtım harcamaları arasında beklenenin aksine manidar bir ilişki olmadığını ortaya koymuştur (r=.034, p>.05). Diğer taraftan, vakıf üniversitelerinin hem kütüphane harcamaları hem de URAP genel puanları ile doluluk oranları arasında anlamlı bir ilişki olduğu görül müştür. Korelasyon katsayıları incelendiğinde üniversitelerin doluluk oranlarının kütüphane harcamaları ile ilişkisi r=.28.

KAYNAKÇA

· Zayim-Kurtay, M. & Kaya-Kasikci, S. (Güz, 2021). Vakıf üniversitelerinde öğrenci olmak. Hasan Şimşek (Ed.), Türkiye’de vakıf üniversiteleri: Bir sektörün anatomisi içinde.

· Altbach, P. G. (1999). Private higher education: Themes and variations in comparative perspective. Prospects, 29: 310–323. doi:10.1007/BF02736957

· Cevher, E. (2015). Türkiye’de vakıf üniversitelerinin eğitim faaliyetlerinin mevcut durumunun araştırılması. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1): 025-050.

· Demirtaş, M. (2012). Vakıf üniversitelerinin tanıtım faaliyetlerinin öğrenci tercihleri üzerindeki etkileri: İstanbul Aydın Üniversitesi öğrencilerine yönelik bir araştırma. E-journal of New World Sciences Academy, 7(4): 212-231.

· Doğan, D. (2013). Yeni kurulan üniversitelerin sorunları ve çözüm önerileri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(2): 108-116.

· Erkut, E. (2018). Vakıf üniversitelerine kış geliyor. http://erhanerkut.com/ analiz/vakif-universitelerine-kis-geliyor/ adresinden alınmıştır.

· Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2019). How to design and evaluate research in education. New York, NY: McGraw Hill.

· Hacıfazlıoğlu, Ö., & Özdemir, N. (2010). Vakıf üniversitesi lisans öğrencilerinin üniversiteye bakışı ve beklentileri, öğrenci profili: Üniversite yönetimine öneriler. Eğitim ve Bilim, 35(155): 118-130.

· İnal, K. (2015). Üniversiteyi pazarlamak! Reklam ve tanıtım aracı olarak özel üniversitelerin web sayfaları. S.M. Değirmencioğlu & K. İnal (Ed.), Yükseköğretimin serbest düşüşü: Özel üniversiteler içinde (s. 248-279). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

· Sporn, B. (2006). Governance and administration. P. Altbach & J. Forest (Ed.), nternational handbook of higher education içinde (s. 141–157). Dordrecht: Springer.

· Tamtekin-Aydın, O., & Bayır, F. (2016). The impact of different demographic variables on determinants of university choice decision: A study on business administration students of the foundation universities in İstanbul. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 16(4): 1147-1169.

· Tamtekin-Aydin, O. (2013). Location as a competitive advantage to attract students: An empirical study from a Turkish foundation university. International Review of Management and Marketing, 3(4): 204-211.

· Yalcintan, M. C., & Thornley, A. (2007). Globalisation, higher education, and urban growth coalitions: Turkey’s foundation universities and the case of Koç University in İstanbul. Environment and Planning C:
Government and Policy, 25: 822-843. doi: 10.1068/c0580.

· YÖK İstatistik. (2020a). YÖK yükseköğretim bilgi yönetim sistemi. https:// istatistik.yok.gov.tr YÖK. (2020b). Vakıf yükseköğretim kurumları 2020. https:// www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/2020/vakif-yuksekogretim- kurumlari-2020-raporu.pdf.