Research Information System
5. Uluslararası Bilimsel Araştırma Kongresi (IBAD-2020), İstanbul, Turkey, 01 September 2020
Son yıllarda yapılan çalışmalar akran zorbalığının Türkiye'de özellikle ilkokul çocukları
arasında yadsınamayacak bir sorun olduğunu ortaya koymuştur. Daha güçsüz birey
üzerinde bir şekilde baskı kurmak, ad takmak, dalga geçmek, grup dışında bırakmak,
kızdırmak, korkutmak, taciz etmek, eşyalarını almak ya da zarar vermek gibi davranışlarla
örneklendirilebilen, kasıtlı ve tekrarlı saldırgan davranışlar zorbalık olarak adlandırılmaktadır.
Zorbalık davranışları hem zorbalığa maruz kalan bireyin psikolojik, sosyal ve duygusal
gelişiminde önemli sorunlar ortaya çıkmasına hem de zorbalık yapan ve zorbalığa şahit olan
bireyin pek çok sorun yaşamasına neden olmaktadır. Zorbalığa maruz kalanlar daha fazla
depresyon belirtileri göstermektedir. Benzer şekilde, zorbalık yapanlar intihar etmeye daha
eğilimlidir ve zorbaca davranışlar sergileme ile depresyon arasında da olumlu bir ilişki
bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar, zorbalığı önleyici programların özellikle erken yaşlarda
etkili olduğunu göstermektedir. Türkiye'de bu konuda bazı yerel girişimler olsa da (örneğin,
Çankaya RAM Zorbalığı Engelleme Projesi) devlet okullarını kapsayan ulusal ölçekte
önleyici bir program uygulamasına rastlanmamıştır. Bu çalışma kapsamında ilkokul
seviyesinde çok bileşenli (okul yöneticisi, öğretmen, öğrenci, RAM ve psikolojik
danışmanları içeren) bir zorbalığı önleme programı geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Çalışmanın
amacı, okullardaki mevcut akran zorbalığının düzeyinin tespit edilmesi, akran zorbalığını
önleyici eğitim programının uygulanması ve geliştirilen eğitim programın gözden geçirilerek
yeniden düzenlenmesidir. Okullardaki mevcut akran zorbalığının düzeyinin tespiti için;
ilkokul öğrencilerinin (1) zorbalık davranışları: Colorado Okul İklim Surveyi, Akran Zorbalığı
Ölçeği Çocuk Formu (2) kaygı düzeyleri: Çocuklar İçin Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri (3)
sosyal anksiyete düzeyleri ise Çocuklar için Sosyal Anksiyete Ölçeği-Yenilenmiş Biçim
kullanılarak ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın evreni Çankırı merkez
teşkilatındaki ilköğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerin tamamı araştırmanın
örneklemi ise akran zorbalığının en sık görüldüğü, çalışmaya gönüllü olarak katılan
ilköğretim okullarına devam eden öğrencilerdir. Verilerin analizinde frekans tabloları ve
betimsel istatistikler kullanılmıştır. Veriler SPSS programı yardımıyla analiz edilmiştir.
Öğrencilerin yaklaşık %45’i akran zorbalığının tanımını bildiğini ve akran zorbalığına maruz
kaldığını belirtmiştir. Araştırma öğrenciler arasında fiziksel şiddetin ve ilişkisel şiddetin en
çok g.rülen zorbalık türü olduğunu göstermiştir. Zorbalık durumunda mağdurun en çok
başvurduğu çözüm yolları aileden yardım almak, okuldaki bir yetişkinden yardım almak ya
da çocuğa durmasını söylemek olarak bulunmuştur. Covid-19 salgını nedeniyle eğitim
programı uygulandıktan sonra yeniden yapılması planlanan son testler ileri bir tarihe
ertelenmiştir. Ancak program bileşenlerinden elde edilen bilgiler ışığında eğitim programında
düzenlemeler yapılmıştır.