Research Information System
Koç Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2022
Tarihî konutlar, uzun yıllar içinde edinilen birikimin getirdiği teknik bilgiye
dayalı, gelenek yoluyla aktarılan inşa kültürünün ürünleridir. Geleneksel
yapı ustaları yapıyı inşa edecekleri çevrenin özelliklerini, yöreden
temin edilebilecek malzemelerin niteliklerini ve yapıyı kullanacak ailenin
gereksinimlerini tespit ederek bu konutları inşa etmişlerdir. Böylece bir
yandan yerleşmeler yerin koşullarına özgü çözümlerle yapılmış, bir yandan
da gelenekten öğrenilen inşa teknikleri yapı ustaları aracılığıyla kuşaktan
kuşağa aktarılmıştır. Türkiye genelinde bölgelerarası farklılıkları
da içerecek şekilde, geleneksel konutların mimari ve teknik özellikleri
üzerine yapılmış pek çok çalışma mevcuttur. Ancak bu yapıların inşa sürecinin
parçası olan, uzun yıllar içinde oluşmuş, gelenek içinde yaparak/inşa
yoluyla öğrenilen ve yapı ustaları eliyle aktarılan teknik bilgi üzerine yapılmış
çalışmalar son derece kısıtlıdır. Bu araştırmayla amacımız, Osmanlı
konut geleneğinin bir parçası olan, Ankara ve yakınındaki yerleşimlerde
yer alan tarihî konutların inşa tekniklerini eski ustalardan görerek öğrenmiş
ve bunu yaşamı boyunca ya da yaşamının bir döneminde uygulamış
geleneksel yapı ustalarının bilgi, beceri ve davranışlarını belgeleyerek, bu
Özet
18
bilgiyi yerel inşa teknikleriyle birlikte tanımlamaktır. Bu amaçla öncelikle
Ankara çevresinde yer alan geleneksel özelliklerini koruyan yerleşimlerde
bu geleneği sürdüren eski yapı ustalarına ulaşılmaya çalışılmıştır.
Beş ana bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, Ankara ve çevresinde
geleneksel konutlara ve yapı ustalarına ilişkin bilginin bağlamını aktarmak
üzere, Osmanlı konutunun özelliklerinden yola çıkılarak “Ankara
konutu” ve nitelikleri tanımlanmış; alanyazındaki araştırmalara dayanarak,
Osmanlı’dan bu yana tarihsel bir perspektif içinde konut üreten yapı
ustaları hakkında bilinenler aktarılmıştır. Sonraki dört bölümde, tanımlanan
genel çerçeveye göre Ankara’nın yakın çevresinden seçilen Sivrihisar,
Beypazarı, Polatlı ilçesi Sarıoba köyü ve Kazan ilçesi Fethiye köyü yerleşimlerinde
ulaşılan bir yapı ustası ve incelenen bir yapı üzerinden yerel
mimari konut kültürü ile geleneksel konutun özellikleri tanımlanmıştır.