Research Information System
TNUM - V. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, Trabzon, Turkey, 12 - 14 May 2025, pp.40-41, (Summary Text)
Konut olgusu, mekânsal özellikler ve mahalle içindeki gündelik yaşam örüntüleri arasındaki ilişki özünde birbirine bağlıdır. Son otuz yılda, konut çevresine dair tartışmalar fiziksel alanın ötesine geçmiş ve sakinlerin gündelik deneyimlerini etkilemiştir. Türkiye’nin mahalle ölçeğinde kentleşme yaklaşımını yeniden ele alan bu çalışma, Bourdieu’nün habitus kavramını kullanarak mahalle sakinlerin yaşam biçimleriyle mimari ve kentsel mekânları arasındaki kesişimi irdelemekte ve mahalle mekânlarını “mekânsal habitus” olarak konumlandırmaktadır. Burada temel amaç, mimari mekânların sakinlerin yaşamlarını nasıl şekillendirdiğini ortaya koymak, yaşam örüntülerindeki farklılıkları incelemek ve mekânsal yapının yaşam kalitesini nasıl etkilediğini değerlendirmektir. Habitus, insanların yaşam tarzlarını, beğenilerini, tercihlerini ve etkileşim biçimlerini belirleyen içselleşmiş eğilimler bütünüdür. Mimari mekân, bu eğilimlerin ortaya çıkması ve yeniden üretilmesiyle doğrudan ilişkilidir. İkinci olarak, Bourdieu toplumsal hayatta “sermaye” kavramının- ekonomik, kültürel, sosyal ve sembolik sermaye belirleyici olduğunu belirtir. Mimarlık kültüründe, mekânın tasarımı veya konumu, belirli bir estetik beğeni düzeyini ve statüyü sembolize edebilir. Bu semboller, insanlar için kültürel veya sosyal üstünlük işaretleri haline gelebilir. Mahalle ise tüm bunların şekillendiği ve bunları şekillendiren mekanlar bütünüdür. Son olarak, yapı ve eylem arasındaki ilişki bağlamında habitus, bir yandan toplumsal yapılar tarafından biçimlenir; diğer yandan da bireylerin eylemlerini biçimlendirir. Mimari mekân bu strüktür ve pratik ilişkisi açısından, kullanılması ve dönüştürülmesi sürecinde toplumsal yapının belirlediği kalıplar ile o mekânda yaşayan insanların gündelik pratikleri arasında çift yönlü etkileşim sunar. Bu bağlamda, çalışma mekânın hem tipolojik hem de morfolojik yapısını şekillendiren ana unsurları bu mekân-habitus ilişkisiyle tartışmakta ve Ankara’yı şekillendiren bahçe şehir mahalle yapılarına odaklanarak, Yenimahalle örnekliğinde mahalle mekânın ortaya çıkışı ve dönüşümünü incelemektedir. Böylece Türkiye’deki mahalle olgusunun mekânsal dönüşümünü tarihsel ve tipomorfolojik analiz yoluyla incelemekte ve bu sosyo-mekânsal dönüşümlere dair sakinlerin perspektiflerini anlamadaki eksikliği gidermeyi amaçlamaktadır. Elde edilen bulgular, mahallenin geçmişten gelen ve günümüze kadar hala devam eden toplumsal inşasının varlığını, sosyal ağları ve etkileşimleri teşvik eden ortak bir merkez işlevi gördüğünü vurgulamaktadır.
ANAHTAR KELİMELER: Habitus, Bourdieu, Mahalle, Konut Alanları, Tipomorfoloji.