Lazcanın sesbirim dizgesel özelliklerinin Türkçe kopyalardaki etkisi üzerine

Akkuş M., Sağın Şimşek S. Ç.

33. Ulusal Dilbilim Kurultayı, Mersin, Türkiye, 9 - 10 Mayıs 2019, ss.113-114

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Mersin
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.113-114
  • Orta Doğu Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Lazcanın Sesbirim Dizgesel Özelliklerinin Türkçe Kopyalardaki Etkisi Üzerine

 

Mehmet AKKUŞ (ODTÜ/Artvin Çoruh Üniversitesi)

makkus@metu.edu.tr

Çiğdem SAĞIN ŞİMŞEK (ODTÜ)

sagin@metu.edu.tr

 

 

Bu çalışma kapsamında, Johanson’un (2002) kod-kopyalama (code-copying) kuramı çerçevesinde Türkçeden kopyalanan sözcüklerin Türkçe-Lazca dil değinimi sonucunda Lazcanın Hopa (Sarp) değişkesinde sesbirim dizgesel (phonotactical) özellikler edinmesi incelenmektedir. Kod-kopyalama kuramına göre, “bir dilin işlek türetme kurallarının değiştirilmesi için, ilişkide bulunulan diğer bir dilden malzeme kopyalanabilir” (Johanson, 2002, çev. Demir, 2014, p. 29). Çalışmanın temel amacı, Lazcanın Hopa (Sarp) değişkesinde Türkçeden kopyalanan sözcükler üzerinde Lazcanın sesbirim dizgesel özelliklerini saptamaktır. “Tehlikedeki diller” arasında gösterilen Lazcanın (cf. Moseley, 2008) değinim içerisinde olduğu Türkçeden kopyaladığı sözcükler üzerine sesbilimi bağlamında çalışmalar yapılmıştır (Lacroix, 2010; Akkuş, 2017). Ancak bu çalışmalar değinim kaynaklı dil değişimi bağlamında Lazcanın Türkçe etkisine coğrafi açısından en uzak bölgesi varsayılan Gürcistan sınırındaki Hopa (Sarp) değişkesinde sözlü veriye dayalı ve karşılaştırmalı olarak ele alınmamıştır. Söz konusu çalışmalar arasında Lacroix (2010), Lazcanın Arhavi lehçesi üzerine yaptığı çalışmasını daha batıda ve Türkçe etkisine nispeten daha açık olan bir değişkede yapmıştır. Akkuş (2017) ise Türkçeden “ödünçlenen” sözcük türlerinin sesbilimsel değişimini incelediği çalışmada Lazcaya kopyalanan Türkçe sözcükleri yazılı derlem bağlamında incelemiştir. Bu çalışmada ise Lazcanın Hopa (Sarp) değişkesini konuşan dört Türkçe-Lazca iki dilli katılımcının Lazca sözlü anlatıları ve dil kullanımları kod-kopyalama kuramı temel alınarak incelenmiştir. Çalışmada kullanılan veritabanı Artvin Hopa’da (Sarp) saha çalışması sırasında ses kaydı yapılarak oluşturulmuştur. Elde edilen veriler, EXMARaLDA veri çözümleme yazılımına (Schmidt, 2004) aktarılmış ve katılımcıların kullandıkları Türkçe kopyalar, kod-kopyalama kuramı çerçevesinde Lazcanın sesbirim dizgesel özellikleri açıdan incelenmiştir. Örneğin, Türkçe kopyalanan sözcüklerde, Türkçede ötümsüz bir gırtlak sesi olan /h/ sesinin Lazcanın sesbirim dizgesel özelliklerine uyarak artdamaksıllaştığı ve /x/ sesine dönüştüğü, dolayısıyla ötümlüleşme özelliği gösterdiği görülmüştür. Çalışma bulguları incelendiğinde, Lazcanın Hopa (Sarp) değişkesinde Türkçe sözcüklerin Lazcaya sesbirim dizgesel açıdan uyarlanarak kopyalandığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Lazca, Türkçe, Hopa değişkesi, Dil değinimi, Kod-kopyalama,

 

 

 

KAYNAKÇA

(APA 6’ya göre hazırlanmış)

 

Akkuş, M. (2017). A note on language contact: Laz language in Turkey. International Journal of Bilingualism.

doi. 10.1177/1367006917703458

Johanson, L. (2002). Structural Factors in Turkic Language Contacts. London: Routledge.

Johanson, L. (2014). Türkçe Dil İişkilerinde Yapısal Etkenler. Çev. Nurettin Demir. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Lacroix, R. (2010). Description du dialecte laze d'Arhavi (caucasique du sud, Turquie) – Grammaire et texte, Unpublished Doctoral Dissertation, Sciences du langage, Lyon 2, Lyon.

Moseley, C. (2008). Encyclopedia of the World's Endangered Languages. Routledge.

Schmidt T (2004), Transcribing and annotating spoken language with EXMARaLDA, In Proceedings of the LREC-Workshop on XML based richly annotated corpora, Lisbon 2004. Paris ELRA.