Çevre ve Ahlak


Sarı E.

Ahlak Psikolojisi, Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Arslantürk, Editör, Nobel Yayınevi, Ankara, ss.247-270, 2021

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Mesleki Kitap
  • Basım Tarihi: 2021
  • Yayınevi: Nobel Yayınevi
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Sayfa Sayıları: ss.247-270
  • Editörler: Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Arslantürk, Editör
  • Orta Doğu Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

        Çevre psikolojisi, psikolojinin müstakil bir dalı olmaya başladığı 1960’lı yıllardan itibaren bireyin fiziksel çevreyle kurduğu ilişkiyi anlamaya çalışmaktadır. Bu ilişki iki yönlüdür. İnsanlar hem çevrelerini kendi gereksinimleri ve istekleri doğrultusunda değiştirmekte (ör. artan nüfusun getirdiği konut ihtiyacı sebebiyle tarım arazilerinin imara açılması ya da ev içi mekanının arttırılması isteğiyle balkonun içeri alınması) hem de kendi tutum ve davranışları bulundukları çevreye göre şekillenmektedir (ör. sakin bir ormanda ya da deniz kenarında huzurlu hissederken şehrin keşmekeşinde gergin hissetmemiz).

        Kitabın bu bölümünde ahlak ve çevre ilişkisi iki kısımda ele alınmaya çalışılacaktır. İlk kısımda çevreci tutum ve davranışların ahlaki boyutu irdelenecektir. Çevreci tutum ve davranışların öncülleri kısaca aktarıldıktan sonra bu belirleyicilerden biri olan ve içselleştirilmiş ahlaki kurallar olarak tanımlanabilecek kişisel normların çevreyle ilişkisi anlaşılmaya çalışılacaktır. Bu çerçevede kişisel normları kuramlarında değişken olarak kullanan norm aktivasyon modeli (Schwartz, 1977), değer-inanç-norm çevrecilik modeli (Stern ve ark., 1999; Stern, 2000) ve çevreci davranış modeli (Bamberg ve Möser, 2007) kısaca okuyucuya aktarılmaya çalışılacaktır. Daha sonrasında ise ahlaki gelişim sürecinde çevreci tutum ve davranışların gelişimi Kohlberg’in (1984) ahlaki gelişim kuramı kapsamında değerlendirilecektir. En son ise Haidt ve Joseph’ın (2004) ahlaki temeller kuramınıçevre alanındaki çalışmalarda nasıl kullanıldığı aktarılmaya çalışılacaktır.

        İkinci kısımda ise şehir, mahalle gibi yapılı çevrelerde insan davranışını etkileyen ahlak kavramının üzerinde durulacaktır. Bu doğrultuda, öncelikle şehirde yaşayanların temel ihtiyaçlarına kısaca değinilip akabinde şehirde nezaket ve nezaketsizlik kavramları ile bu olguların şehirde yaşam kalitesine etkileri irdelenecektir.