Kriz Danışmanlığı, Prof. Dr. Özgür Erdur Baker,Doç. Dr. Türkan Doğan, Editör, Pegem A Yayıncılık, Ankara, ss.111-136, 2016
Örgütlerin
yaşadığı krizler örgütün amaçları ve varlığını tehdit eden, örgütün risk
önleyici önlemlerini yetersiz kılabilecek nitelikte, beklenmedik ve hızlı
değişikliklerin söz konusu olduğu ve örgütün ani tepkisini gerektiren, planlama
ve karar mekanizmalarını olumsuz biçimde etkileyen, gerilimli durumlar¨ olarak açıklanmıştır.
Erdur-Baker’ın (2014) belirttiği gibi, bir durumun kriz olarak nitelendirilmesi
için kriz durumunun ardından, göreceli olarak stres yaşanması ve genelde
kullanılan başa çıkma yöntemlerinin işe yaramaması gerekmektedir. McFarlane
(1999) her kriz durumunun stres yarattığını da söylemektedir. Örgütler, kriz durumlarıyla
karşılaştıklarında örgüt zarar görmeden bu durumu atlatabilmek için etkili
kararlar vermek durumundadırlar. Çok bileşenli bir kurum olan okullardaki kriz
durumları ve kriz anında karar verme de ayrıca ele alınması gereken bir
konudur.
Okulların
günlük yönetimindeki tek kesinlik, hiç bir kesinliğin olmamasıdır (Liou, 2014).
Bu nedenle okullardaki idari işler karmaşıklık, öngörülmezlik ve belirsizlik
ile karakterize edilmiştir. Çünkü küçük
görünebilecek bir olay, okul sistemi içerisinde bir bozukluğa ya da türbülansa
neden olabilir (Peterson, 2001). Okul çalışanları ve öğrenciler tarafından
sürekli değişen ve kullanılan teknolojinin okul kültürlerine kattığı dinamizm
de göz önüne alındığında okul ortamları kriz durumları ile karşılaşmaya çok
yatkındır (Liou, 2014). Bu nedenle okullarda krize müdahalede kullanılacak
teori, model ya da pratiklerin kriz durumlarının dinamizmine uyumlu olması
gerekir. Okul krizleri en genel tanımıyla Seeger (2002) tarafından, okulla
ilişkili (okulun içinde ya da dışında gerçekleşmiş olabilir) belirsizlik,
karmaşıklık ve aciliyet içeren travmatik olaylar olarak tanımlanmıştır.
Okuldaki bir kriz okulun tüm üyelerini, öğrencilerini, çalışanlarını ve
öğrencilerin ailelerini kapsar ve bu durum sadece okulun iyi oluşunu değil tüm
toplumu etkisi altına alır (Liou, 2009). Dolayısıyla krizler önemli kararların
alınarak iyileştirilmesi gereken kritik zamanlardır.
Kriz durumları bir yandan belirsizlikler, karmaşıklıklar ve zaman
kısıtlamalarını beraberinde getirirken bir yandan da etkili kararlar alınarak
krizi en az zararla atlatmayı
gerektirmektedir. Bu çelişkiyi göz önüne alarak bu bölümde a) krizin yarattığı stres ve onun etkileri
irdelenmiş .a b) karar vermenin tanımı yapılarak farklı karar verme modelleri
incelenmiş c) kriz durumlarında karar verme olgusunu kapsayan
karar verme kuramları tartışılmıştır. . Karar verme kuramları bağlamında özellikle gerçek (belirsizliklerle dolu vestresli)
ortamlarda karar verme süreçlerini irdeleyen “doğal karar verme modeli”
incelenerek, bu modelin okullardaki kriz durumlarında karar verme sürecini anlamak için uygunluğu
tartışılmıştır. Daha sonra özellikle okul ortamındaki kriz durumlarında stres
ve karar verme arasındaki ilişki
tartışılmıştır. Son olarak kriz durumlarında doğru kararlar vermek için neler
yapılabileceğiyle ilgili bazı öneriler sunulmuştur.