“Öğretmen Adaylarının Masallardaki İkili Zıtlıkların Kültürü Kodlayıcı Özellikleri Hakkındaki Farkındalıkları Üzerine Bir Çalışma.”

International Ankara Conference on Scientific Researches, Ankara, Türkiye, 4 - 06 Ekim 2019, cilt.1, sa.1, ss.566-576

Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
Cilt numarası: 1
Basıldığı Şehir: Ankara
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.566-576
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Kültürün normatif değerleri masallarda sadece şimdiki zamanı ilgilendiren ikili zıtlıklarla değil, arketipsel öğelerin çocukların bilinçdışına çıpalanmasıyla çocuklara kodlanır. Yani masallardaki ikili zıtlıkların etki gücü, günlük yaşamda kullandığımız dildeki ya da anlatılardaki ikili zıtlıklardan kat be kat fazladır çünkü masalların dilinde bilinçdışına hitap eden ve onu şekillendiren, bazen aktive edip bazen de sessizleştiren arketipler vardır. Dilin kodlayıcı gücü ve ikili zıtlıkların bu zemindeki rolü, eğitimcilerin ve sosyal bilimcilerin masallara yeni bir bakış geliştirmelerine neden olmuştur. Kültürün kendini pekiştirmesinde masalların yeri yadsınamaz ancak bazen de masallardaki ikili zıtlıkların aslında pedagojik olarak sakıncalı sonuçlara götürebileceği bilinen bir durumdur. Perçinlenen bu zıtlıklar, dezavantajlı bazı grupların/ bireylerin ötekileştirilmesine de hizmet edebilir. Kısaca bu masallar perçinledikleri ikili zıtlıklar üzerinden onları okuyan ya da dinleyen çocuklara olumsuz mesajlar da verebilir. Bu yüzden eğitimcilerin masallardaki ikili zıtlıkların işleyiş mekanizmalarını deşifre etmesi ve bu bağlamda pedagojik bir yönlendirme yapması çocukların psikolojik ve pedagojik gelişimleri açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada, mezun olduktan sonra öğretmen olarak çalışmak üzere ODTÜ, Eğitim Fakültesi, Yabancı Diller Eğitimi Bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının masallardaki ikili zıtlıkların işlevsellikleri konusundaki farkındalıklarını ölçmek amaçlanmıştır. Bu amaçla öğretmen adaylarına 4 temel araştırma sorusu etrafında toplam 11 soru yöneltilmiş ve elde edilen bulgular düzenlenmiştir:

1. Öğretmen adaylarının seçilmiş masaldaki ikili zıtlıkların normatif anlamda kodlayıcı özellikleri konusundaki farkındalıkları nedir?

2. Öğretmen adaylarına göre, seçilmiş masaldaki ikili zıtlıklar, çocuklarla içine doğdukları kültür arasındaki bağın kurulmasında nasıl belirleyici olabilir?

3. Öğretmen adayları seçilmiş masaldaki arketipsel öğeleri nasıl değerlendirirler?

4. Öğretmen adaylarının seçilmiş masaldaki zıtlıkları kavramsallaştırma süreci hangi pedagojik doğurguları ortaya koymaktadır?

Öğretmen adayları kendilerine verilen masaldaki ikili zıtlıkların çalışma mekanizmalarını genelde deşifre etmeyi başarmışlardır. Örneğin, toplumsal cinsiyet hakkındaki ikili zıtlıklar üzerine olan sorularda, kadın kahramanların daha çok güzellik, pasiflik ve edilgenlikle ilişkilendirilirken erkek kahramanlara daha aktif bir rol verildiğini ve onların daha çok güç ve etken bir konumla ilişkilendirildiğini belirtmişlerdir. Katılımcıların bir kısmı ise masalın ataerkil diskurun sözcülüğünü üstelenerek toplumsal cinsiyet rollerini çocuklara aşıladığını söylemiştir. Masalın büyük oranda kadın ve erkek arasındaki hiyerarşik zeminde ilerlediğini ifade eden anket katılımcıları, masalın kadınların fiziksel güzelliğine vurgu yaptığına dikkat çekmiştir. Kişilik belirteçleri arasındaki zıtlıkları da genelde başarılı bir şekilde deşifre edebilmişlerdir. Öğretmen adaylarının önemli bir bölümü renklerin içinde barındırdığı çağrışımların farkında olarak metne tepki vermiştir. Bu tekil verilerden yola çıkarak diyebiliriz ki öğretmen adaylarının azımsanamayacak bir bölümü kendilerine verilen masaldaki ikili zıtlıkların kodlayıcı rolünün farkındadırlar ve bu doğrultuda çözümlemeler yapabilmişlerdir. Bildirinin sonunda, bundan sonra öğretmen adaylarıyla ikili zıtlıklar üzerine yapılacak ileri seviyede çalışmalar hakkında görüşler bildirilecektir.

Anahtar Kelimeler: İkili zıtlıklar, masal, normatif yapılar