Türkiye’de son yıllarda sıklığı artan sel olayları, yıkıcılık etkisi yönünden depremlerin ardından ikinci sırada gelmekte; çok sayıda can kaybına ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Gelecekte küresel iklim değişikliğine bağlı sel riskinin, özellikle sosyo-ekonomik ve mekânsal yapısı nedeniyle kırılgan olan kentlerde artacağı öngörülmektedir. Yerel iklim koşulları, topoğrafya ve bitki örtüsü gibi atmosferik ve çevresel koşulların yanı sıra, yanlış arazi kullanımı ve yetersiz drenaj sistemleri gibi insan kaynaklı etkenler su baskınlarına sebep olmaktadır. Bu bağlamda, seller, kentsel kültürel mirası tehdit eden tehlikelerin de başında gelmektedir. Korunması gerekli tarihi dokuların bilimsel yaklaşımlarla sel riskinin değerlendirilmesi, bu alanlarda risk azaltımına yönelik önlemler alınması ve dirençliliğin artırılması günümüzün öncelikli konularından biridir. Bu çalışmanın amacı, kentsel kültürel miras alanlarının sel hasar görebilirliğini etkileyen etkenleri tespit etmek ve sel hasar görebilirliğinin değerlendirilmesi için bir yaklaşım geliştirmektir. Mevcut bilimsel çalışmalar değerlendirilerek, kültürel miras alanlarının sel hasar görebilirliğini etkileyen parametreler tanımlanmış ve indikatör temelli kantitatif bir değerlendirme yaklaşımı benimsenmiştir. Çalışma alanı olarak Ankara’nın tarihi kent merkezi Ulus’ta, kentsel sit alanı içinde yer alan İstiklal Mahallesi seçilmiştir. Çalışma kapsamında, geleneksel konut dokusu içinde yer alan 32 adet yapı çalışılmıştır. Alanın tarihi, coğrafi ve sosyo-kültürel bağlamı, kentsel doku özellikleri, yapıların mimari özellikleri araştırılmıştır. Saha çalışması ile tarihi dokunun drenaj sistemi, sokak eğimi ve malzemesi, geleneksel konutların ise yapısal durum, cephe malzemesi, açıklıkların konum ve boyutları gibi hasar görebilirliği etkileyen niteliklerine ilişkin veriler toplanmıştır. İndikatör temelli kantitatif değerlendirme yöntemi kullanılarak yapıların sel hasar görebilirlik seviyeleri hesaplanmış ve sel hasar görebilirlik endeksi oluşturulmuştur. Hasar görebilirlik haritalarının hazırlanmasında Coğrafi Bilgi Sistemlerinden yararlanılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular, önerilen analiz yaklaşımı ile kentsel kültürel miras alanlarında sel hasar görebilirliğinin değerlendirilmesinin önemini ortaya koymuştur. Geleneksel yapıların sel hasar görebilirlik seviyeleri belirlenerek kentsel ölçekte ve yapı ölçeğinde sel riskinin azaltılmasına yönelik öneriler geliştirilmiştir. Çalışma alanında sel riskinin azaltılması için yağmur suyu drenaj sisteminin iyileştirilmesi gerektiği tespit edilmiştir. Kültür varlığı niteliğindeki konutların korunması gereken değerleri de dikkate alınarak, yapıların hasar görebilirlik seviyelerinin düşürülmesine yönelik çatı onarımları yapılması, suyun yapılara nüfuz etmesini önlemek için yalıtım ve açıklık detaylarının iyileştirilmesi gibi müdahale yöntemleri ve alanları tanımlanmıştır. Bu araştırmanın sonuçları, tarihi dokularda sel hasar görebilirliğinin değerlendirilmesinin, afet risk yönetiminde risk önleme ve azaltmaya yönelik etkili stratejilerin geliştirilmesi, eylemlerin önceliklendirilmesi ve dolayısıyla kentsel dirençliliğin artırılması açısından önemini ortaya koymaktadır. Çalışmanın yöntem ve sonuçlarının benzer tarihi çevrelerde sel riskinin azaltılmasına yönelik çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kültürel Miras, Sel, Hasar Görebilirlik, Risk Azaltma, Afet Risk Yönetimi