Akademik Veri Yönetim Sistemi
Zırh B. C., Mandıracıoğlu A., Velibeyoğlu K., Döner B.(Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2020 - 2021
Giriş ve amaç: Bu çalışmada İZELMAN AŞ çalışanlarının COVID-19 salgınına yönelik
algı, tutum ve davranışlarının tespit edilmesi, toplumun uyumundaki gözlemlerinin
saptanması, günlük hayatlarında en çok riskli gördüğü alanların ve risklerin tespit
edilmesi, COVID-19’a yönelik alınan önlemlerin yeterliliğinin ve etkisinin ölçülmesi
sonrasında yönetimsel çözüm önerileri ve mekânsal tasarım önerileri oluşturulması
hedeflenmiştir.
.
Gereç ve yöntem: Araştırmanın niceliksel bölümü kesitsel, niteliksel verilerle ilişkili
bölümü fenomenolojik tiptedir. Araştırmanın evrenini İZELMAN AŞ bünyesinde yer alan
işyerlerinde çalışan 6724 kişi oluşturmaktadır. 99 sorudan oluşan Bilgi ve Davranış
Anketi için tüm evrene ulaşılması hedeflenmiştir. 14 sorudan oluşan Mekânsal Algı ve
Tasarım Anketi için tüm çalışanları temsil edecek, %50 prevalans, %6 hata payı ve
%20 cevaplamama payı ile 384 kişi sistematik örneklem yöntemiyle seçilmiş, dokuz kişi
daha eklenerek 395 sayısına ulaşılmıştır. 13 soru ile yapılan derinlemesine görüşmeler
için halk ile etkileşim içerisinde olan farklı seviyelerde çalışan, sendika temsilcisi,
yönetici 48 kişi seçilmiş, birebir görüşülmüş ve dört kişi ile grup görüşmesi yapılmıştır.
Tasarım önerilerinin değerlendirmesi için, İZELMAN AŞ Yönetim Kurulu üyeleri,
yöneticileri ve İzmir Büyükşehir Belediyesinin farklı birimlerinde çalışan yöneticilerden
oluşan dört grup ile çevrimiçi grup görüşmeleri yapılmıştır. Bilgi ve Davranış Anketine
katılım düzeyi %50,3 ve Mekânsal Algı ve Tasarım Anketine katılım düzeyi %92,2’dir.
.
Bulgular: Bilgi ve Davranış Anketinde 52 soru üzerinden hesaplanan bilgi puanı
ortalaması 37,25,2, 17 soru üzerinden hesaplanan davranış puanı ortalaması
13,03,8 olarak bulunmuştur. Katılımcılar sekiz belirtiyi, inkübasyon süresini, beş bulaş
yolunu, 15 korunma yolunu %70 üzeri doğru olarak bilmiştir. Çalışanların 16 sorudaki
davranışı %60 üzeri doğru olduğu belirlenmiştir. En iyi uygulandığı anlaşılan korunma
davranışlarının “Hasta olan insanlarla yakın temastan kaçınma” ve “Yüz maskesi
takılması” olduğu anlaşılmıştır. Çalışanların gözlemleriyle toplumun davranışlarını
değerlendirmeye yönelik 27 sorunun 25’inde toplumun %50 altında kurallara uyduğu
görülmüştür. Mekânsal Algı ve Tasarım Anketinde COVID-19 bulaşması açısından
kentte bulunulan ve müdahale edilebilecek mekânlardan otobüs, metro, İZBAN ve
tramvay durakları ve iskeleler, yaya yolları ve trafik lambaları, pazar yerleri, yürüme
alanları, park/bahçe/rekreasyon/mesire alanı (oyun ve spor alanları), dış mekân
tuvaletleri ön plana çıkmakta iken bulaş riski açısından temas etmekten kaçınılan
kentsel ekipman ve malzemelerden ilk üçü duraklar, banklar ve yaya butonlarıdır.
.
Derinlemesine görüşmelerde; toplu ulaşımda bulaş riskinin fazla olduğu; otobüslerin
havalandırma sorunu, kart basma, seyahat sırasında maske takmama ve tutunma
yerleri; otobüs duraklarında yer işaretlemelerine uyulmaması; otoparkların bilet-para
alma verme, farklı kişilerle temas; gişelerin ve kent kart başvuru noktalarının yoğun
vatandaş teması; sokaklarda tek kişilik/mesafeli bankların olmaması; dinlenme ve mola
yerlerinde maskesiz yeme, içme; ofislerdeki mekânsal kalabalıklık ve sıkışıklık ve
cenazelerin kalabalıklık nedeniyle riskli olduğu ifade edilmiştir. Önlemlerin uygulanması
konusunda bireysel sorumluluğun önemli olduğu, bireylerin önlemlere uymamasının
(maskenin takılmaması ve doğru takılmaması) ve salgınla mücadelede koordinasyon
eksikliğinin motivasyon ve güven kaybına neden olduğu bildirilmiştir. Araştırma,
toplantı, gözlemler, anket ve derinlemesine görüşmelerden çıkan sonuçlardan dokuz
farklı tasarım önerisi geliştirilmiştir.
.
Sonuç:
Halk sağlığı ve sosyoloji disiplinleri ile çalışanların ve toplum sağlığını korumaya
yönelik hastalıkla ilgili yönetimsel öneriler oluşturulmuş, şehir planlama ile Acil Korona
Mekânları içerisinde yer alan mimar, iç mimar, endüstri ürünleri tasarımı disiplinlerince
de bulaş riskine karşı özgün mekânsal tasarım önerileri geliştirilmiştir.
Anahtar sözcükler: COVID-19, bilgi, tutum ve davranış, toplum gözlemi, korunma,
önlem stratejisi geliştirme, mekânsal tasarım önerisi