Akademik Veri Yönetim Sistemi
Mantıkcı A. M. (Yürütücü), Uysal Z., Salihoğlu B., Örek H., Yücel M., Arkın Ş. S.
TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2023
Projenin amacı, Marmara Denizi’nde 2021 ilkbahar-yaz aylarında oluşan müsilajın su kolonunda
oksijen tüketim hızlarını arttırarak yaratabileceği oksijen azalmasını deneysel ve yerinde ölçümler
ile araştırıp, plankton solunumu ve birincil üretimi ile çevresel değişkenler arasında bağlantı kurup
oksijen tüketim süreçlerini anlamaya çalışmaktır.
Marmara Denizi’nin ve müsilajın mevsimsel ve alansal dağılımı göz önünde bulundurularak,
müsilaj süreci (Yaz 2021) ve müsilaj sonrası (Sonbahar 2021- İlkbahar 2022) plankton
metabolizması toplamda 53 noktada, su kolonunu temsilen yüzey, ara tabaka ve alt tabaka gibi
farklı derinliklerden örneklemeler yapılmıştır. Plankton solunumu/oksijen tüketim hızları ve net
komünite üretimi hassas ve yüksek çözünürlüklü fiber optik oksijen sensörler (OPTODE) ile özel
yapım ışıklı-karanlık inkübatörlerde ölçülmüştür. Müsilajın varlığında Marmara Denizi’nde oksijen
tüketim hızları diğer dönemlere göre yaklaşık 2 kat fazla bulunmuş ve su kolonunda oksijen
azalmalarına sebep olduğu tespit edilmiştir. Işıklı yüzey tabakada üretilen fotosentez kaynaklı
organik karbon gün içinde tüketilmekte ve canlı-cansız partikül organik maddeler ışığın ulaşmadığı
haloklin tabakasında heterotroflar tarafından tüketilerek keskin oksijen azalmalarına yol
açmaktadır. Haloklin altı tabaka tüketim sonuçlarına göre organik karbonun bozunabilir
fraksyonunun çevirim değeri (turnover rate) Kuzey Denizi-Baltık Denizi geçiş bölgesiyle benzer
hesaplanmıştır. Fakat Marmara Denizi alt tabaka sularının yıl boyunca 15 °C olması ve iklim
değişikliği ile artan bu sıcaklıklar, alt tabaka tüketim değerlerini yükseltmekte ve oksijen tüketimini
hızlandırmaktadır. Oşinografik zaman serisi çalışmaları sonucunda Marmara Denizi haloklin ve
altı (20-100m) sularda Haziran ayındaki seviyelerden daha az çözünmüş oksijen içerdiği
görülmektedir.
Bu çalışma ile müsilajın oksijen tüketim hızlarını arttırdığı hipotezi test edilmiş ve elde edilen
sonuçlara göre doğru bulunmuştur. Müsilajın oluşumunu tetikleyen faktörlerin ortadan kalkmadığı
ve müsilaj olsun veya olmasın Marmara Denizi çift tabakalı sistemi ve net heterotrofik yapısı ile
oksijen sorunun çözümü için karasal kaynaklı organik madde girdilerinin azaltılması
gerekmektedir.