559272 nolu ve - Yerel Yönetimlerde Topluma Hizmet Verenlerin COVİD-19’a İnterdisipliner Bir Yaklaşımla Bakış Açısı ve Çözüm Önerileri


Creative Commons License

Zırh B. C., Mandıracıoğlu A., Velibeyoğlu K., Döner B.(Yürütücü)

TÜBİTAK Projesi, 2020 - 2021

  • Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
  • Başlama Tarihi: Mayıs 2020
  • Bitiş Tarihi: Mart 2021

Proje Özeti

Giriş ve amaç: Bu çalışmada İZELMAN AŞ çalışanlarının COVID-19 salgınına yönelik

algı, tutum ve davranışlarının tespit edilmesi, toplumun uyumundaki gözlemlerinin

saptanması, günlük hayatlarında en çok riskli gördüğü alanların ve risklerin tespit

edilmesi, COVID-19’a yönelik alınan önlemlerin yeterliliğinin ve etkisinin ölçülmesi

sonrasında yönetimsel çözüm önerileri ve mekânsal tasarım önerileri oluşturulması

hedeflenmiştir.

.

Gereç ve yöntem: Araştırmanın niceliksel bölümü kesitsel, niteliksel verilerle ilişkili

bölümü fenomenolojik tiptedir. Araştırmanın evrenini İZELMAN AŞ bünyesinde yer alan

işyerlerinde çalışan 6724 kişi oluşturmaktadır. 99 sorudan oluşan Bilgi ve Davranış

Anketi için tüm evrene ulaşılması hedeflenmiştir. 14 sorudan oluşan Mekânsal Algı ve

Tasarım Anketi için tüm çalışanları temsil edecek, %50 prevalans, %6 hata payı ve

%20 cevaplamama payı ile 384 kişi sistematik örneklem yöntemiyle seçilmiş, dokuz kişi

daha eklenerek 395 sayısına ulaşılmıştır. 13 soru ile yapılan derinlemesine görüşmeler

için halk ile etkileşim içerisinde olan farklı seviyelerde çalışan, sendika temsilcisi,

yönetici 48 kişi seçilmiş, birebir görüşülmüş ve dört kişi ile grup görüşmesi yapılmıştır.

Tasarım önerilerinin değerlendirmesi için, İZELMAN AŞ Yönetim Kurulu üyeleri,

yöneticileri ve İzmir Büyükşehir Belediyesinin farklı birimlerinde çalışan yöneticilerden

oluşan dört grup ile çevrimiçi grup görüşmeleri yapılmıştır. Bilgi ve Davranış Anketine

katılım düzeyi %50,3 ve Mekânsal Algı ve Tasarım Anketine katılım düzeyi %92,2’dir.

.

Bulgular: Bilgi ve Davranış Anketinde 52 soru üzerinden hesaplanan bilgi puanı

ortalaması 37,25,2, 17 soru üzerinden hesaplanan davranış puanı ortalaması

13,03,8 olarak bulunmuştur. Katılımcılar sekiz belirtiyi, inkübasyon süresini, beş bulaş

yolunu, 15 korunma yolunu %70 üzeri doğru olarak bilmiştir. Çalışanların 16 sorudaki

davranışı %60 üzeri doğru olduğu belirlenmiştir. En iyi uygulandığı anlaşılan korunma

davranışlarının “Hasta olan insanlarla yakın temastan kaçınma” ve “Yüz maskesi

takılması” olduğu anlaşılmıştır. Çalışanların gözlemleriyle toplumun davranışlarını

değerlendirmeye yönelik 27 sorunun 25’inde toplumun %50 altında kurallara uyduğu

görülmüştür. Mekânsal Algı ve Tasarım Anketinde COVID-19 bulaşması açısından

kentte bulunulan ve müdahale edilebilecek mekânlardan otobüs, metro, İZBAN ve

tramvay durakları ve iskeleler, yaya yolları ve trafik lambaları, pazar yerleri, yürüme

alanları, park/bahçe/rekreasyon/mesire alanı (oyun ve spor alanları), dış mekân

tuvaletleri ön plana çıkmakta iken bulaş riski açısından temas etmekten kaçınılan

kentsel ekipman ve malzemelerden ilk üçü duraklar, banklar ve yaya butonlarıdır.

.

Derinlemesine görüşmelerde; toplu ulaşımda bulaş riskinin fazla olduğu; otobüslerin

havalandırma sorunu, kart basma, seyahat sırasında maske takmama ve tutunma

yerleri; otobüs duraklarında yer işaretlemelerine uyulmaması; otoparkların bilet-para

alma verme, farklı kişilerle temas; gişelerin ve kent kart başvuru noktalarının yoğun

vatandaş teması; sokaklarda tek kişilik/mesafeli bankların olmaması; dinlenme ve mola

yerlerinde maskesiz yeme, içme; ofislerdeki mekânsal kalabalıklık ve sıkışıklık ve

cenazelerin kalabalıklık nedeniyle riskli olduğu ifade edilmiştir. Önlemlerin uygulanması

konusunda bireysel sorumluluğun önemli olduğu, bireylerin önlemlere uymamasının

(maskenin takılmaması ve doğru takılmaması) ve salgınla mücadelede koordinasyon

eksikliğinin motivasyon ve güven kaybına neden olduğu bildirilmiştir. Araştırma,

toplantı, gözlemler, anket ve derinlemesine görüşmelerden çıkan sonuçlardan dokuz

farklı tasarım önerisi geliştirilmiştir.

.

Sonuç:

Halk sağlığı ve sosyoloji disiplinleri ile çalışanların ve toplum sağlığını korumaya

yönelik hastalıkla ilgili yönetimsel öneriler oluşturulmuş, şehir planlama ile Acil Korona

Mekânları içerisinde yer alan mimar, iç mimar, endüstri ürünleri tasarımı disiplinlerince

de bulaş riskine karşı özgün mekânsal tasarım önerileri geliştirilmiştir.

Anahtar sözcükler: COVID-19, bilgi, tutum ve davranış, toplum gözlemi, korunma,

önlem stratejisi geliştirme, mekânsal tasarım önerisi