Akademik Veri Yönetim Sistemi
Özdemir Sarı Ö. B. (Yürütücü), Uzun C. N., Aksoy Khurami E.
TÜBİTAK Projesi, 2024 - 2025
Bu proje, Türkiye’de konut kullanım yoğunluğunu (KKY) incelemeyi amaçlamaktadır. KKY, hane-konut ilişkisi üzerinden tarif edilen ve konutun aşırı kalabalık kullanımı ile düşük yoğunlukta kullanımı şeklinde iki farklı sorun alanı kapsamında ele alınan bir konudur. Ülkemizde, dünya örneklerinin aksine, KKY’ye ilişkin bir standart ve geliştirilmiş bir ölçme yöntemi yoktur. Bu sebeple, KKY konusunda literatürde belirgin bir eksiklik vardır ve konu ilişkili politikaların (konut ve sağlık) gündeminde yer bulamamıştır. Oysa aşırı kalabalıklık; bulaşıcı hastalıkların yayılma hızını artırmakta, fiziksel ve zihinsel sağlık sorunlarına yol açmakta, konut açısından hızlı yıpranma ile ve konut çevrelerinde negatif dışsallıklarla sonuçlanmaktadır. Düşük konut kullanım yoğunluğu ise konut kaynağının verimsiz kullanımı anlamına gelmekte, ayrıca haneler için yüksek bakım-onarım maliyetleri, daha çok enerji kullanımı ve karbon emisyonu üretimiyle sonuçlanmaktadır.
KKY kapsamında ülkemizdeki sorunların düzeyi ve bu sorunların hangi coğrafyaları ve hane halklarını daha çok etkilediği konusunda bilgiye sahip olmak, bu sorunlara müdahale ederek yaşam koşullarını iyileştirmek ve yeni konut üretimini ihtiyaçlar doğrultusunda yönlendirebilmek açısından gereklidir. Bu proje önerisi, ülkemizde KKY’ye ilişkin sorun alanlarını (aşırı kalabalıklık ve düşük konut kullanım yoğunluğu) mekânsal düzeyde ve hane halkı ve konut özellikleri açısından tespit etmeye odaklanmakta, bunu yaparken de hangi ölçüm yönteminin ülkemize daha uygun olduğunu ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu açıdan bu proje, hem ülkemizde konut alanında gözlenen bir eksikliği gidermeyi hem de çalışılan konuyla ilgili metodolojik bir katkı sunmayı hedeflemektedir.
Bu doğrultuda projenin özgün değeri; ulusal ve uluslararası literatüre katkısı, yöntemsel katkısı ve sektörel katkısı üzerinden tarif edilebilir. Ülkemizde KKY ve bunun mekânsal boyutu üzerine üretilmiş en güncel bilgi yirmi yıllıktır. Son yirmi yıl içerisinde doğrudan bu konuya odaklanan başka bir çalışmaya rastlanmamıştır. Konuyla ilgili sayılabilecek az sayıda ampirik çalışmada ise uluslararası literatürdeki yöntemlerden herhangi biri gerekçesiz olarak benimsenmiş ve bu yöntemin ülke koşullarına uyumu sorgulanmamıştır. Bu projede, KKY’nin ölçülmesinde farklı yaklaşımlar karşılaştırılacak ve nesnel-öznel göstergelerin uyumu üzerinden ülke için en uygun ölçme yöntemi belirlenmeye çalışılacaktır. Bu açılardan, proje önerisi ulusal literatüre içerik ve metodolojik olarak katkı sağlayacaktır. Ayrıca, çalışmanın çıktıları bir rehbere dönüştürülerek konut politikası alanında ve uygulama ayağında rolü olan kamu ve özel sektör aktörleriyle paylaşılacaktır. Böylece, projenin politikalara ve uygulamaya yol gösterici olacağı düşünülmektedir. Uluslararası literatür açısından ise bu çalışma, Eurostat yaklaşımının ülkelerin yerel bağlamlarını göz ardı ettiğini iddia eden literatüre katkı sağlayacak, yapılacak bölgesel hesaplamalar literatürde nadiren bulunan bölgesel analizlere destek olacaktır.
Çalışma, nicel araştırma olarak kurgulanmıştır. Kullanılan temel veri seti TÜİK tarafından üretilen Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmasıdır (GYKA). Literatür taraması yoluyla KKY ölçme yöntemlerinden beşi seçilmiştir. Ülkemizde kullanımı en uygun ve tutarlı yöntemi seçmek amacıyla bu yöntemler uyum analizi ve Öklid mesafe analizi kullanılarak kıyaslanacaktır. Tutarlılığı test etmek amacıyla kıyaslamalar GYKA’nın 2011 ve 2021 kesit verileriyle yapılacaktır. Veriler çalışma öncesinde temin edilmiş ve ön incelemeye tabi tutulmuştur. Analizler sonucunda en uygun yöntem(ler)e karar verilerek KKY’nin mekânsal dağılımı ile hane ve konut niteliklerine göre dağılımı incelenecektir. Ayrıca, mevcut veriler sentetik yöntemle il düzeyinde tahmin yapmaya da olanak sağlamaktadır. Bulgular ArcGIS üzerinden tematik haritalara dönüştürülecek ve derlenerek konut konusunda politika ve uygulamada rolü olan aktörlerle paylaşılmak üzere bir rehbere dönüştürülecektir.
Proje, yedi iş paketi olarak ve 12 aylık süre için kurgulanmıştır. Proje ekibi, konut konusunda dersler yürüten ve yayınları olan yürütücü ve araştırmacılardan oluşmaktadır. Projeden üç bilimsel yayın, bir rehber ve TÜİK için bilgi notu üretilmesi planlanmıştır. Yayınlar, proje sonuçlarının ulusal ve uluslararası düzlemde yaygınlaştırılmasında, rehber ise konut konusunda politika ve uygulama alanında etkin olan aktörlere ulaşmakta faydalı olacaktır. Rehbere projenin web sayfasında da yer verilecek, sonuçlar tüm ilgililerin kullanımına sunulacaktır. TÜİK için hazırlanacak bilgi notu, GYKA’nın geliştirilmesine ve Eurostat’ın yöntemine eleştirel bir gözle bakılmasına yardımcı olacaktır. Proje, On ikinci Kalkınma Planı’nın ‘Afetlere Dirençli Yaşam Alanları, Sürdürülebilir Çevre’ hedefinin ‘Konut’ politikasıyla doğrudan ilişkilidir ve bu başlık altında sunulan ‘konut planlamasının ve yönetiminin bütüncül olarak ele alınması’ konusuna ve ‘veriye dayalı etkin işleyen konut piyasası’ çerçevesine katkı sağlamaktadır.