2000’lerin başından bu yana küreselleşme makro çerçevesinde yaşanan teknolojik ilerlemeler göç olgusuna önemli bir ölçüde ivme kazandırmıştır. Uluslararası göçün kazandığı yeni formlar ve katmanlar bir yanıyla da teknolojik gelişmelere dayalı olarak küreselleşen ekonomilerin yarattığı yeni işkollarına uyum sağlayabilecek esnek ve yüksek nitelikte yeni bir işgücü tabanına duyulan ihtiyacın bir yansıması olarak okunabilir (Dustmann ve Gritz, 2011: 412). Shan ve Fejes 2008 yılında küresel ölçekte yaşanan ekonomik kriz sonrasında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki ilişkilerin bu yeni ihtiyaca göre yeniden şekillendiği ve iş-gücü alanında “nitelik ve yeterlilik” kavramlarının yaşanan krizlerle ilişkisel olarak yeniden tanımlandığı söylüyordu (2015). Bu yeni düzlemde Küresel Güney’deki eğitim politikalarının ve yönelimlerinin Küresel Kuzey’de ihtiyaç duyulan nitelik ve yeterliliğe göre şekillendiği ve üretilen yüksek nitelikli işgücünün göç hareketliliğiyle Küresel Kuzey’in kendi içindeki rekabete eklemlendiği bir bağımlılık sistemi oluşmuştur. Bu sistem tümüyle yeni olmamakla birlikte 2000’lerden günümüze geleneksel göç rotalarına yenileri eklenirken göç etme yöntemleri de çeşitlenmiştir. Bu yeni rekabetçi bağımlılık sisteminde göç, ihtiyaç duyulan işgücünün esnek bir şekilde akışını sağlayan bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Türkiye bu küresel sistemde; göç alan, göç veren ve bir geçiş ülkesi olarak, önemi gittikçe artan bölgesel bir merkeziyet kazandı. Bu araştırmada, 2010’lar sonrasında Türkiye’den Avrupa ve Kuzey Amerika başta olmak üzere Batıya yaşanan “Yeni Dalga” (New Wave) göç olgusu içinde üniversite eğitimine dayalı olarak yüksek nitelik kazanmış kişilerin göç süreçlerine kurumsal bir çerçeveden bakılacaktır. Türkiye'den “misafir işçi olarak” 1960’lardan itibaren göç eden önceki kuşakların sosyal bağlantıları daha belirgin bir ağ yapısına sahipken ve yöre dernekleri gibi kurumsal yapılar oluşturmuşken, 1990'lardan sonra başlayan yüksek nitelikli göçmenlik bağlamında lisans mezunlarının göç süreçlerini nasıl yönettikleri, sahip oldukları sosyal sermaye ve ağ dinamiklerini anlamak, daha derin inceleme gerektiren bir araştırma konusunu oluşturur. Uluslararası Göç Verileri ve Yükseköğrenim Beyin Göçü gibi veri setleri bir arada değerlendirildiğinde lisans eğitimini tamamlamış, iş deneyimi kazanmaya başlamış ve uluslararası iş olanaklarına daha açık bir kesim olan 20-34 yaş aralığındaki kesimin yurtdışına göç etme yöneliminin hızla arttığı gözlemlenmektedir. Türkiye'den beyin göçü oranının 2011 ile 2020 yılları arasında yüzde 50 gibi bir oranda arttığı ayrıca yapılan değerlendirilmelerle ortaya konmaktadır (Metin, 2023:409) Yine 2018 TÜİK verilerine dayanarak yapılan bir hesaplamada her yıl yaklaşık 45 bin nitelikli işgücünün Türkiye’den göç ettiği görülmektedir (Sain, 2023:192).

Bu araştırma önerisi, yukarıda çizilen çerçeveden, Türkiye’de yükseköğretime dayalı olarak nitelik kazanmış iş gücünün bu niteliklere dayalı olarak yurtdışına göç etme süreçlerini ODTÜ mezunları örneğinde incelemeyi amaçlar. Sahip oldukları yüksek nitelikleri “göçmenlik sermayesi” olarak kullanma imkanına ODTÜ mezunlarının göç kararını almalarında ve/veya sonrasında amaçlarını gerçekleştirmelerinde ODTÜ mezun dernekleri temelinde kurulan iletişim ve dayanışma ağlarının ne düzeyde etkili olduğu bu araştırmanın bir diğer önemli odağı olacaktır.

Bu araştırma önerisinde “ODTÜ Mezunları” olarak anılan küme Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden mezun evren içerisinde (a) son 5 yılda mezun olmuş, yüksek niteliklerine dayalı olarak göç etmeyi düşünen ve bu amaçla yurtiçinde kurulmuş ve (hepsi birbirine yakın üye sayısına ve etkinlik kapasitesine sahip olmamakla birlikte) sayıları 19’a ulaşan ODTÜ Mezunları Dernekleri’ne danışmış kişileri; (b) yurt içinde kurulmuş ODTÜ Mezunları Derneği yönetiminde mezunlarla ilişkilerden sorumlu kişileri; (c) halihazırda ODTÜ Mezunu olarak yüksek eğitsel/mesleki nitelikleri üzerinden yurtdışına yerleşmiş ve orada mezun iletişim ve dayanışma ağlarında etkin olarak rol alan kişileri ve (d) son 5 yılda bu iletişim ve dayanışma ağları vasıtasıyla yüksek eğitsel/mesleki nitelikleri üzerinden göç etmiş ODTÜ Mezunu kişileri kapsayacaktır. Bu genel çerçeve içerisinde işaret edilen ODTÜ Mezunları evreni içindeki dört temel kümeyle yapılacak yarı yapılandırılmış görüşmelerle; (a) yeni mezunların mezun oldukları üniversite adına kurulmuş mezun derneklerinden beklentileri, (b) bu beklentilerin zaman içerisinde nasıl geliştiği, (c) derneklerin değişen beklentileri karşılamak üzere nasıl yöntemler geliştirdiği, (d) mezunların göç sonrası yerleştikleri ülkelerde mezun oldukları üniversite kimliği üzerinden nasıl bir etkileşim içinde oldukları, (e) bu etkileşimlerin mezun dernekleri üzerinden yeni mezun kuşaklara nasıl ulaştığı ve göç kararlarını nasıl etkilediği gibi alt konu başlıkları incelenecektir. Çalışmanın tamamlanmasıyla Türkiye’den yurtdışına yaşanan nitelikli göç süreçleri üzerine, göç eden kişilerin karar alma aşamalarından göç sonrası beklentilerinin hangi ölçülerde karşılandığına kadar niteliksel veriye dayalı ve konuyla ilgili politikalar üretilmesine zemin sunacak bir analiz yapılmış olacaktır.