Akademik Veri Yönetim Sistemi
KAZAK BERUMENT S. (Yürütücü), ŞAHİN ACAR B., DURMUŞ R., Zeybek S. G., KIYAK YILMAZ B., KOZAK E. D.
TÜBİTAK Projesi, 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, 2025 - 2028
Ebeveynlerle kurulan bağlanmanın bebeğin gelişimsel çıktıları üzerindeki etkisi geçmiş çalışmalarda sıklıkla vurgulanmaktadır (Doyle ve Cicchetti, 2017; McIntosh vd., 2021). Ebeveyn bebek bağlanmasının doğum öncesi döneme dayandığı da alan yazına sonradan kazandırılan önemli bir bilgidir. Ebeveynle kurulan bağın hem doğum öncesi hem de doğum sonrası müdahale çalışmalarıyla daha güvenli bir örüntüye evrilebileceği de yine önceki çalışmalar tarafından gösterilmektedir. Ancak bu çalışmaların çoğu genellikle doğum sonrası döneme odaklanmakta ve yalnızca bir ebeveyn üzerinden yürütülmektedir. Alan yazında doğum öncesi döneme odaklanan ve aile sistemleri teorisi üzerinden ebeveynlerin bebekle kuracakları bağlanma örüntülerini güçlendirmeyi hedefleyen müdahale programlarının geliştirilmesine yönelik büyük bir ihtiyaç göze çarpmaktadır. Bu çalışma, alanyazındaki bu boşluğu doldurmak için ilk bebeklerini bekleyen anne ve babaları kapsayacak bağlanma temelli bir grup müdahale programı geliştirmeyi, bu programın etkililiğini değerlendirmeyi ve bu müdahale programının bebeğin bilişsel ve psiko sosyal gelişimi üzerindeki boylamsal etkilerini keşifsel olarak test etmeyi amaçlamaktadır. Diğer bir taraftan, ülkemizde yürütülen bağlanma temelli müdahale çalışmalarının oldukça az olduğu, ve bu müdahale programlarının genellikle başka kültürlerde geliştirilen programların bizim kültürümüze adapte edilmesi üzerinden yürütüldüğü görülmektedir. Ancak bizim kültürümüze özgü geliştirilmiş, doğum öncesi döneme odaklanan özgün bir bağlanma temelli müdahale programı bulunmamaktadır. Bu çalışmanın bir diğer özgün yanı da bağlanma örüntülerinin kültürel bağlamda ele alınmasının önemini vurgulayan alanyazını dikkate alarak, kültürümüze özgü dinamikleri de içeren özgün bir müdahale programının geliştirilmesine katkı sağlamasıdır. Ayrıca, alan yazında vurgulandığı üzere müdahale programlarının etkililiğini şekillendiren en önemli faktörlerden biri müdahalenin olabilecek en erken dönemde gerçekleşmesinin sağlanmasıdır. Çalışmanın bir diğer özgün yanı da bu bilgi doğrultusunda bağlanma gelişimi açısından kritik öneme sahip olduğu bilinen hamileliğin 3. trimesterine odaklanılması ve bu sayede ileride oluşabilecek aile ve çocuk üzerindeki olumsuz çıktıların önlenmesinin hedeflenmesidir. Son olarak çalışma kapsamında ebeveyn bebek bağlanması üzerinde aracı ve düzenleyici role sahip olduğu bilinen bir takım değişkenlerin yapılacak analizlerde dikkate alınıyor olması çalışmanın güçlü yanlarından biri olarak değerlendirilebilir.
Çalışma kapsamında hamileliğin 22. ve 28. haftalarındaki, ilk bebeklerini bekleyen anneler ve babalara ulaşılacaktır. Toplam 210 aileye ulaşılması ve bu ailelerin seçkisiz atama yöntemi ile kontrol ve müdahale programlarına dağıtılması hedeflenmektedir. Müdahale grubunda yer alan katılımcıların doğum öncesinde 8 hafta sürecek grup oturumlarına katılması, kontrol grubundaki katılımcıların ise araştırma sonunda bebeklerinin gelişimsel dönemlerine özgü ihtiyaç duyabilecekleri bilgileri içeren bir eğitim programına dahil edilmesi planlanmaktadır. Tüm katılımcılar ön test ve 3 farklı son test üzerinden 4 farklı zaman diliminde değerlendirilmeye tabi tutulacaktır. Bu değerlendirme paketlerinde ebeveynlerden birtakım ölçekler doldurmaları beklenecektir, diğer bir yandan gözlem yöntemiyle değerlendirilecek değişkenler için araştırmacılar tarafından bir dizi ev ziyareti gerçekleştirilecektir. Uygulanacak olan müdahale programının içeriği bağ temelli ebeveynlik (attachment parenting), yeterince iyi ebeveynlik (good enough parenting) ve en akılda kalıcı gözlem tekniği (the most memorable observation technique) gibi şefkatli ve duyarlı ebeveynlik becerilerine odaklanan yaklaşımlardan yararlanılarak araştırma ekibni tarafından geliştirilecektir.
Otuz altı ayda tamamlanması planlanan proje ön hazırlık, müdahale programının geliştirilmesi, ön değerlendirme ölçümlerinin yapılması, müdahale programının uygulanması, veri toplamak için gereken ölçeklerin uygulanması ve planlanan ev ziyaretlerinin gerçekleştirilmesi, ölçek ve gözlem yoluyla 4 farklı zaman diliminde toplanan verilerin analiz edilmesi ve raporlandırılması basamaklarından oluşacaktır. Proje sonrasında, geliştirilen bağlanma temelli müdahale programının etkililiği göz önünde bulundurularak programın ilk bebeklerini bekleyen anne ve babalara uygulanması için gerekli iş birlikleri yapılacak, program ilgili profesyonellere tanıtılacaktır. Program çıktıları ışığında hamilelik dönemindeki ailelerle, bu dönemdeki ailelerle çalışan sağlık personelleriyle ve sosyal çalışmacılarla çeşitli eğitimler verilerek toplum genelinde doğum öncesi bağlanma dinamiklerinin güçlendirilmesine katkı sunulmaya çalışılacaktır