Türkiye Akdeniz Sahillerinde Mikro-Plastik Kompozisyonu ve Miktarının Belirlenmesi; Mikro-Plastiklerin Deniz Ürünlerinde Olası Biyolojik Birikimi


KIDEYŞ A. E. (Yürütücü)

TÜBİTAK Projesi, 2015 - 2018

  • Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
  • Başlama Tarihi: Mart 2015
  • Bitiş Tarihi: Haziran 2018

Proje Özeti


Deniz Strateji Çerçeve Direktifleri (MSFD) 2008 yılında oluturulduundan beri (European Commission Directive 2008/56/EC), Avrupa Birlii üyesi devletler yi Çevresel Durum (GES) statüsünü erimek için Avrupa deniz ortamında 2020 yılına kadar çeitli giriimlerde bulunmaları gerekmektedir (European Commission Decision 2010/477/EU). Türkiye, bir yandan Avrupa Birlii kuralları ile uyum salamaya çalıırken, dier yandan 2020 yılına kadar kendi denizleri için yi Çevresel Durum’u (GES) erimeyi istemektedir. MSFD yi Çevresel Durum (GES) statüsünü elde edebilmek için 11 madde tanımlamaktadır. 8., 9. ve 10. maddeler denizde, insan tarafından tüketilen deniz ürünlerinde bulunan kirleticilerle ve denizel çöpler ile ilgilidir. Mikro-plastik gibi son zamanlarda artan kirleticilere özellikle dikkat çekilmektedir ve bu kirleticilerin doada ölçümünde ve toksisitelerinin deerlendirilmesinde yeni metotların uygulanmasını gerektirmektedir.

Bu projenin amacı, yukarıda bahsedilen direktif (2010/477/EU-10.1) kapsamında, mikro-plastiklerin Türkiye Akdeniz sahillerindeki, daılımını, kompozisyonunu, biyolojik etkilerini deerlendirmek, olası toksisite özelliklerini belirlemektir. Çevre ve ehircilik Bakanlıı da denizlerimizdeki plastik miktarının belirlenmesine özellikle önem vermektedir.

Projenin etkinliinin arttırılabilmesi için konu üzerine çalımaları bulunan yabancı bir uzman (Dr Boris Jovanovic, Ludwig Maximilians University (LMU), Münih, Almanya, - akuatik ortamlarda mikropartiküllerin ve nonopartiküllerin ekotoksikolojisi üzerine uzman) çalıma grubuna dahil edilmitir. LMU, proje kapsamında örneklenecek sediman ve/veya biyolojik örneklerdeki, ekolojik olarak farklı boyut sınıflarında olan plastik partiküllerin (mikro-plastik) güvenilir bir biçimde birbirinden ayrılmasını salayan, dünyadaki ilk ve tek Münih Plastik Sediment Ayırıcı (MPSS) makinesini gelitirmitir. MPSS ile partikülleri ayırma ilemi gerçekletirildikten sonra Raman Mikrospektroskopi (RM) kullanılarak yüzeysel çözünürlüü 1 μm’ye kadar olan partikül tanımlama ilemi gerçekletirilebilecektir. Bu proje sonucunda, Türkiye MPSS ve Raman microspektroskopi kullanarak, Avrupa’da, 2010/477/EU kararının 10.1. maddesinin gereini yerine getirebilen ilk ülke olacak ve Akdeniz sahillerindeki mikro- plastik birikimi, daılımı, miktarı ve kompozisyonu kesin bir ekilde belirleyebilecektir. Bu projedeki ikinci amaç, farklı türlerdeki mikroplastiklerin (yüksek younluklu polietilen (HDPE), düük younluklu polietilen (LDPE), polietilen tereftalat (PET), polipropilen (PP), polistiren (PS), polivinil klorür (PVC) ve poliamid (PA), kontrollü laboratuvar koullarında besin yoluyla ve sudan bulama ile balık organlarındaki oluturacaı biyolojik birikimin olası toksisitesi deerlendirmektir. Mikro-plastiklerin organizmalarda birikimini gözlemlemek üzere çipura (Sparus aurata) model türler olarak kullanılacaktır. Birikmimikroplastik partiküllerin çinko-klorür yöntemiyle açıa çıkartılması (ekstrakte edilmesi) için, dissekte edilmibalıkların baırsakları, karacieri, böbrekleri ve kas dokuları 30%’luk hidrojen peroksite tabi tutulacaktır. Ekstraksiyon sonrasında, mikro-plastik partiküller daha sonraki analizler için Raman microspektroskopi ile deerlendirilecektir. Bu ilem deniz ürünlerindeki farklı mikro-plastik türlerinin biyolojik birikim potansiyellerini ölçmede, bilinen ilk giriim olacaktır. Biyolojik birikime ek olarak, kıyıdaki sedimandan ve Türkiye Akdeniz sahil eridinde ODTU-DBE ve Akdeniz Su Ürünleri Aratırma Üretme ve Eitim Enstitüsü'ne ait aratırma gemileri ile elde edilecek süzücü (filter feeder) organizmalarda, zooplanktonda, planktivor, omnivor ve karnivor türlerde yapılacak analizler ile doada besin zinciri boyunca mikroplastik birikim miktarları da gözlemlenebilecektir.

mikro-plastik türlerinin biyolojik birikim potansiyellerini ölçmede, bilinen ilk giriim olacaktır. Biyolojik birikime ek olarak, kıyıdaki sedimandan ve Türkiye Akdeniz sahil eridinde ODTU-DBE ve Akdeniz Su Ürünleri Aratırma Üretme ve Eitim Enstitüsü'ne ait aratırma gemileri ile elde edilecek süzücü (filter feeder) organizmalarda, zooplanktonda, planktivor, omnivor ve karnivor türlerde yapılacak analizler ile doada besin zinciri boyunca mikroplastik birikim miktarları da gözlemlenebilecektir.