KIDEYŞ A. E. (Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2015 - 2018
Deniz Strateji Çerçeve Direktifleri (MSFD) 2008 yılında oluşturulduğundan beri (European Commission Directive 2008/56/EC), Avrupa Birliği üyesi devletler İyi Çevresel Durum (GES) statüsünü erişmek için Avrupa deniz ortamında 2020 yılına kadar çeşitli girişimlerde bulunmaları gerekmektedir (European Commission Decision 2010/477/EU). Türkiye, bir yandan Avrupa Birliği kuralları ile uyum sağlamaya çalışırken, diğer yandan 2020 yılına kadar kendi denizleri için İyi Çevresel Durum’u (GES) erişmeyi istemektedir. MSFD İyi Çevresel Durum (GES) statüsünü elde edebilmek için 11 madde tanımlamaktadır. 8., 9. ve 10. maddeler denizde, insan tarafından tüketilen deniz ürünlerinde bulunan kirleticilerle ve denizel çöpler ile ilgilidir. Mikro-plastik gibi son zamanlarda artan kirleticilere özellikle dikkat çekilmektedir ve bu kirleticilerin doğada ölçümünde ve toksisitelerinin değerlendirilmesinde yeni metotların uygulanmasını gerektirmektedir.
Bu projenin amacı, yukarıda bahsedilen direktif (2010/477/EU-10.1) kapsamında, mikro-plastiklerin Türkiye Akdeniz sahillerindeki, dağılımını, kompozisyonunu, biyolojik etkilerini değerlendirmek, olası toksisite özelliklerini belirlemektir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da denizlerimizdeki plastik miktarının belirlenmesine özellikle önem vermektedir.
Projenin etkinliğinin arttırılabilmesi için konu üzerine çalışmaları bulunan yabancı bir uzman (Dr Boris Jovanovic, Ludwig Maximilians University (LMU), Münih, Almanya, - akuatik ortamlarda mikropartiküllerin ve nonopartiküllerin ekotoksikolojisi üzerine uzman) çalışma grubuna dahil edilmiştir. LMU, proje kapsamında örneklenecek sediman ve/veya biyolojik örneklerdeki, ekolojik olarak farklı boyut sınıflarında olan plastik partiküllerin (mikro-plastik) güvenilir bir biçimde birbirinden ayrılmasını sağlayan, dünyadaki ilk ve tek Münih Plastik Sediment Ayırıcı (MPSS) makinesini geliştirmiştir. MPSS ile partikülleri ayırma işlemi gerçekleştirildikten sonra Raman Mikrospektroskopi (RM) kullanılarak yüzeysel çözünürlüğü 1 μm’ye kadar olan partikül tanımlama işlemi gerçekleştirilebilecektir. Bu proje sonucunda, Türkiye MPSS ve Raman microspektroskopi kullanarak, Avrupa’da, 2010/477/EU kararının 10.1. maddesinin gereğini yerine getirebilen ilk ülke olacak ve Akdeniz sahillerindeki mikro- plastik birikimi, dağılımı, miktarı ve kompozisyonu kesin bir şekilde belirleyebilecektir. Bu projedeki ikinci amaç, farklı türlerdeki mikroplastiklerin (yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE), düşük yoğunluklu polietilen (LDPE), polietilen tereftalat (PET), polipropilen (PP), polistiren (PS), polivinil klorür (PVC) ve poliamid (PA), kontrollü laboratuvar koşullarında besin yoluyla ve sudan bulaşma ile balık organlarındaki oluşturacağı biyolojik birikimin olası toksisitesi değerlendirmektir. Mikro-plastiklerin organizmalarda birikimini gözlemlemek üzere çipura (Sparus aurata) model türler olarak kullanılacaktır. Birikmiş mikroplastik partiküllerin çinko-klorür yöntemiyle açığa çıkartılması (ekstrakte edilmesi) için, dissekte edilmiş balıkların bağırsakları, karaciğeri, böbrekleri ve kas dokuları 30%’luk hidrojen peroksite tabi tutulacaktır. Ekstraksiyon sonrasında, mikro-plastik partiküller daha sonraki analizler için Raman microspektroskopi ile değerlendirilecektir. Bu işlem deniz ürünlerindeki farklı mikro-plastik türlerinin biyolojik birikim potansiyellerini ölçmede, bilinen ilk girişim olacaktır. Biyolojik birikime ek olarak, kıyıdaki sedimandan ve Türkiye Akdeniz sahil şeridinde ODTU-DBE ve Akdeniz Su Ürünleri Araştırma Üretme ve Eğitim Enstitüsü'ne ait araştırma gemileri ile elde edilecek süzücü (filter feeder) organizmalarda, zooplanktonda, planktivor, omnivor ve karnivor türlerde yapılacak analizler ile doğada besin zinciri boyunca mikroplastik birikim miktarları da gözlemlenebilecektir.
mikro-plastik türlerinin biyolojik birikim potansiyellerini ölçmede, bilinen ilk girişim olacaktır. Biyolojik birikime ek olarak, kıyıdaki sedimandan ve Türkiye Akdeniz sahil şeridinde ODTU-DBE ve Akdeniz Su Ürünleri Araştırma Üretme ve Eğitim Enstitüsü'ne ait araştırma gemileri ile elde edilecek süzücü (filter feeder) organizmalarda, zooplanktonda, planktivor, omnivor ve karnivor türlerde yapılacak analizler ile doğada besin zinciri boyunca mikroplastik birikim miktarları da gözlemlenebilecektir.