Türkiye Ekonomisinde Hızla Büyüyen Firmaların Yapısal Özellikleri ve Nicel Analizi

Proje Özeti

İktisadi büyümenin, yapısal dönüşümün ve istihdam artışının ardında yatan unsurlar hem iktisatçıların hem de politika yapıcıların daima ilgi alanında yer almıştır. Seksenli yılların başında yapılan bazı çalışmalar, yeni istihdamın büyük bölümünün az sayıda firmadan kaynaklandığına işaret eder. İstihdama orantısız katkıda bulunan bu firmaların diğer firmalara göre daha küçük ve genç oldukları tespit edilmiştir. İstihdama ve ekonomik büyümeye orantısız katkı sağlayan bu firmaların analizi daha sonra Hızlı Büyüyen Firmalar (HBF’ler) adı verilen sayıları az ancak ekonomiye katkısı büyük olan firmaları mercek altına almıştır. İlk çalışmalar, bu firmaların daha ziyade küçük, genç, nitelikli işgücü istihdam eden, yenilikçi ve yüksek teknoloji sektörlerinde faaliyet gösteren firmalardan oluştuğuna işaret etse de daha sonraki çalışmalar bu bulguların bazılarını doğrulamamıştır. Ekonomik dinamizme orantısız katkı yapan bu firmaların özelliklerinin tespit edilerek yüksek büyüme odaklı girişimcilik, start-up ve KOBİ destekleri tasarlanması, 2000’li yıllardan itibaren politika yapıcıların gündemine girmiştir. Aynı konu, firmaların büyüme dinamiklerini analiz eden akademik çalışmaların da ilgi odağıdır.

Bu projede amacımız, Türkiye ekonomisinde faaliyet gösteren HBF’leri tespit etmek, özelliklerini ortaya çıkarmak ve istisnai iktisadi performanslarının ardında yatan unsurların ekonometrik analizini gerçekleştirmektir. Türkiye için bu konuda yapılan çalışmalar hem sayıca çok az hem de metodolojik olarak zayıf çalışmalardır. Dolayısıyla çalışmamızın bulguları hem uluslararası akademik literatüre hem de Türkiye ekonomisinde HBF’leri desteklemeye yönelik politikaların tasarımına katkıda bulunacaktır.

Çalışmamızda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde yer alan Girişimci Bilgi Sistemi (GBS) veri tabanını kullanacağız. GBS’de yaklaşık üç milyon girişim için veri bulunmaktadır. 2006 yılından itibaren mevcut olan bu veriler, projede yapacağımız nicel analizler için gerekli olan firma düzeyinde çok sayıda değişken içermektedir.

Projemizin birinci bölümünde, Türkiye ekonomisinde faaliyet gösteren HBF’leri literatürde sıklıkla kullanılan tanımları temel alarak tespit edeceğiz. Ardından bu firmaların ekonomideki ağırlıklarını (sektör ve bölgelerde), bir dizi özelliğini (büyüklük, yaş, ücret, verimlilik, yenilikçilik, küresel bağlantılar) ve net/brüt yeni istihdama katkılarını belirleyip, bu bulguları HBF olmayan firmalarla karşılaştıracağız. Ayrıca hem literatürde sıkça tartışılan hem de politika tasarımı açısından önem arz eden şu soruya yanıt arayacağız: HBF’ler yüksek büyüme performanslarını zaman içinde ne ölçüde muhafaza ederler ve Türkiye’de durum nasıl bir performans göstermektedir?

Projemizin ikinci bölümünde, HBF’lerin yüksek büyüme performansının ardında yatan unsurların ekonometrik analizini gerçekleştireceğiz. İlk aşamada, bir firmanın HBF statüsüne erişme olasılığını belirleyen unsurları incelemek için bir rassal etki probit modeli tahmin edeceğiz. İkinci aşamada, HBF’lerin istisnai büyüme hızlarını açıklamaya yönelik bir kantil regresyon modeli tahmin edeceğiz. Bu model, açıklayıcı değişkenlerin bağımlı değişkene etkisini sadece koşullu ortalamada değil koşullu dağılımın birçok değerinde tahmin eder ve bu anlamda istisnai büyüme performansı gösteren HBF’lerin analizine uygundur.

Sonuçta proje, azami istihdam oluşturacak istikrarlı büyüme sağlayan firmaların (HBF’lerin) ve yine bu büyümenin gerçekleştiği stratejik sektörlerin tespit edilmesini sağlamış olacaktır. Özellikle sektörel tespitlerin varlığı devlet desteklerinin seçiciliğine ve etkinliğine yardımcı olacaktır.

Özetle, bu proje vasıtasıyla;

1-HBF'lerin tespit edilmesinin yanı sıra istihdam ve cirodaki performanslarının ardında yatan unsurların farklı ekonometrik yöntemlerle ve 3 milyonu aşkın GBS firma verisiyle saptanması ilk kez yapılmış olacaktır.

2-Sınırlı olan gelişmekte olan ülke literatüründe, Türkiye'deki HBF'lerin bu çapta bir analizi ilk defa yapılacaktır.

3-HBF'lerin bölgesel bir kümelenme içerisinde ve sektörel anlamda bir yoğunlaşma içerisinde olup olmadıkları ilk defa bir arada ele alınabilecektir.