İnsan Kaynaklı ve Doğal Değişimlerin Kilikya Baseni (KKTC-TC Arası) Deniz Ekosistemi Üzerindeki Etkilerinin Belirlenmesi

TÜBİTAK Projesi, 2015 - 2019

Yaklaşık son kırk yıllık süreçte Doğu Akdenizin Levant baseni oşinografisi oldukça geniş

araştırılmış olmasına karşın TC Güney kıyıları ile KKTC kuzey kıyıları arasında kalan Kilikya Basenine

yönelik çalışmalar daha kısıtlıdır. Bu çalışmada, Temmuz 2015 tarihinden başlayarak TUBİTAK

114Y139 Kod No’lu “İnsan Kaynaklı ve Doğal Değişimlerin Kilikya Baseni (KKTC-TC Arası) Deniz

Ekosistemi Üzerindeki Etkilerin Belirlenmesi” proje kapsamında 36 ay süreli ayrıntılı oşinografik

araştırmalar yürütülmüştür.

Mevsimsel periyotlu ölçüm verileri, yıl boyunca su kolonundaki değişimler hakkında bilgi

vermektedir. Yaz aylarında yüzey suyunun hemen altında yaklaşık 50 metre derinlikte Değişmiş Atlantik

Suyu (MAW) bulunmakta, ortalama 39,1 psu ile daha tuzlu ve tipik denilebilecek 28,87 σθ değeri ile

Levant Ara Suyu (LIW) 100 ile 200 metre arasındaki derinliklerde yer almaktadır. Kış aylarında yüzey

sularındaki soğumadan ve buharlaşmadan kaynaklanan taşınım nedeniyle 200 metre derinliğe kadar

homojen karışmış su kütlesi vardır. Kış mevsimindeki homojen karışım ve bunu takib eden mevsimlerde

LIW yeniden görülmesi, önceki görüşlerin aksine, LIW nun çalışılan alanda oluştuğu görüşünü

kuvvetlendirmektedir.

CTD verileri dinamik yükseklik konturları, çalışma alanında birden fazla küçük ölçekli, kısa süreli

ve hızla yer değişebilen döngülerin oluştuğunu göstermektedir.

Kıbrıs Zaman Serisi kapsamında toplanan verilerden bölgedeki karışım ve su kütle oluşumlarının

yıllık döngüsü rahatlıkla izlenmektedir. Kış mevsimlerinde yüzeyde yüksek yoğunluklu su kütlesi,

kuvvetli rüzgarların etkisi ile oluşan aşırı buharlaşma ve buna bağlı olarak tuzluluğun artması sonucu

LIW oluşmakta ve 200 metre derinliğe kadar gözlenmektedir.

Kilikya Baseni fiziksel ve biyokimyasal özellikleri zamansal ve mekansal değişimi bölgenin hidrodinamik

özellikleriyle çok uyumludur. Oligotrofik yapıda olan su kütlesinde besin tuzu değerleri yüzey

sularında cok düşük seviyeliyken dip sulara doğru organik madde parçalanması sonucu artış

göstermektedir. Akdeniz’in tipik özelliklerinden olan derinlerdeki klorofil maksimumu (DCM) özellikle yaz

ve sonbahar aylarında çalışılan alanda daha belirgindir. Ölçümlerde gözlenen klasik Redfield oranından

daha yüksek değerler bu dönemde doğu Akdeniz yüzey sularının hem P hem de N ile birlikte sınırlayıcı

element (N-P co-limitation) olduğuna işaret eder. Yıllık birincil üretim miktarları 20,3 ve 151,2 g C/m2/y

ve klorofil-a miktarları da 0,01-0,23 mg/m3 aralığında değişmektedir. Ölçülen 253-3762 ng C/m2/saat

miktarlarındaki bakteriyel üretim miktarları ise bölgede daha önce elde edilen değerlerden daha

düşüktür.

İhtiyoplankton ölçümlerinde 37 aileye ait 112 taxa Kemikli Balık türlerine ait balık yumurta,

prelarva ve/veya postlarvası tespit edilmiş ve çalışılan alanda 104 tür ve KKTC kıyılarında 58 türe ait

bireye rastlanılmıştır.

Akustik bulgular Kıbrıs Boğazındaki mezopelajik canlı grubunun Doğu Akdeniz ölçeğinde önemli

bir sıcak nokta olabileceğini göstermektedir.

Kıyı ve açık sularda “iyi çevresel durum” (İÇD) hedeflerine yönelik “referans şartların” belirlenmesi

amacıyla proje kapsamında toplanan veriler değerlendirilmiş ve KKTC kıyı ve açık suları icin klorofil-a

referans değeri 0,05 μg/l olarak belirlenmiştir.