Akademik Veri Yönetim Sistemi
Özhan K., Fach Salihoğlu B. A., Salihoğlu B. (Yürütücü), Yücel M., Akoğlu E., Özkan K., et al.
Diğer Resmi Kurumlarca Desteklenen Proje, 2022 - 2023
Bilindiği gibi 2021 yılı ilkbahar mevsiminde
Marmara Denizi’nde yaşanan musilaj sorununun nedenleri ve etkilerinin
anlaşılması ve çözüm üretilmesi amacıyla Marmara Denizi Koruma Eylem Planı ve
Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Planı hazırlanmıştır. Marmara Denizi Koruma
Eylem Planı’nda 22. Eylem Adımı soğutma suları ve termal tesislerden oluşan
sıcak suların Marmara Denizine etkilerinin azaltılmasına yönelik tedbirlerin alınması
ile ilgilidir. Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Planı Marmara Denizi’nde
bulunan bazı sanayi tesislerinin deniz suyunu soğutma suyu olarak kullanıp
denize tekrar deşarj ettiğini, bölgesel ve noktasal olarak sıcaklık artışına
neden olan bu tesislerin özellikle kirlilik baskısı yoğun olan bu bölgelere
ekstra baskı yükü getirip getirmeyeceğinin araştırılması gerektiğine işaret
etmektedir.
Bu kapsamda Marmara Denizi’nden su alarak
üretimlerini ve proseslerinin soğutma suyu ihtiyaçlarını karşılayan tesisler
sektör uzmanları ve yetkililerce ziyaret edilmiştir. Ziyaret öncesinde
işletmelerden talep edilen anket formları toplanmış ve üzerinde yoğunlaşılması
gereken hassas noktalar belirlenmiştir. Çalışmanın odağındaki ana konu;
“Marmara Denizi’nden temin edilen ve endüstriyel amaçla kullanılan soğutma
sularının tekrar Marmara Denizi’ne deşarj edildiğinde yakın geçmişte
gözlemlenen müsilaj problemine etkisinin olup olmadığıdır”. Bu doğrultuda
işletmelerin kullandığı deniz suyunun hangi tip soğutma sistemlerinde, hangi
prosesler kullanılarak ve ne boyutta kullanıldığı araştırılmıştır. Araştırmada
giriş ve çıkış kütle balansı gözden geçirilmiş ayrıca termal kullanım amaçları
ve giriş-çıkış sıcaklık farkları detaylı bir şekilde incelenmiştir. Ziyaretler
esnasında işletmelerin SAİS üniteleri, bu ünitelerin çalışma performansları ve
kalibrasyonları ayrı ayrı incelenmiş ve değerli gözlem sonuçlarına
ulaşılmıştır. Proje sırasında yapılan deniz seferleri ile hem deniz suyu hem de
sedimanda örneklemeler yapılarak tesis kaynaklı noktasal kirlilik artışlarının
görülüp görülmediği de araştırılmıştır. Model çalışmaları sıcak su deşarjının
sadece deşarj alanlarının yakınında deniz yüzeyi sıcaklığında en fazla +0.8
°C'ye kadar değişikliklere neden olduğunu göstermektedir. Diğer bölgelerdeki
artışlar 0.4 °C altında bulunmuş olup sıcak su deşarjlarının Marmara Denizi su
sirkülasyonlarında genel olarak değişikliğe yol açtığı tespit edilmiştir. Bunun
yanında deniz seferleri ve önceki dönem verileri ile yapılan analizlerde
tesislerden kaynaklı ekosistem etkileri tespit edilememiş olup bu etkilerin
ortaya konması için ekosistem modellerinin gerekliliği görünmektedir. Sonuç olarak çalışmada Marmara Denizi’nden
soğutma suyu amacıyla deniz suyu alan işletmelere olası müsilaj ve benzeri
kirlilik sorunlarına sebebiyet verme risklerini minimize edebilmek ve Marmara
Denizi’nin sürdürülebilir geleceği için “Mevcut En İyi Teknikler” yani
MET önerilerinin bulunduğu tavsiyeler referans olarak verilmektedir. Bu
yaklaşım uluslararası literatürde BAT olarak geçmekte ve benzer çevresel
sorunların çözümü için geçmişte Avrupa Birliği tarafından da değişik konularda
kullanılmıştır. Bu çalışma ile Marmara Denizi’ndeki olası müsilaj sorununun
tekrar oluşmaması için bir dizi referans uygulama önerileri ilgili işletmeler
ile paylaşılmaktadır. Ziyaretlerin ardından işletme özelinde hazırlanmış gözlem
raporları ve bu raporlar ışığında şekillenmiş MET önerilerinin detaylı bir
şekilde altı çizilmiştir. MET yaklaşımında önerilen yöntemlerin teknik ve
ekonomik uygulanılabilirliği de özellikle göz önünde tutulmaktadır. Hazırlanan
kılavuzun giriş bölümünde konunun kapsamı, içeriği ve hedeflenen faydaya işaret
edilerek MET’in detaylı bir tanımı verilmiştir. Bunu takiben işletmelerde
soğutma suyunun gerekliliği, endüstri tipine göre seçilen teknolojiler ve bu
teknolojilerin sonucunda oluşabilecek emisyonlar tanımlanmıştır. Devamında da
her bir konu için ayrı ayrı önerilen mevcut en iyi teknikler önerileri yer
almaktadır.