En Çok Psikososyal Etkisi Olan Proje

Oker K. İ.

Ulaştırma Ve Altyapı Bakanlığı, Temmuz 2024

• Ödülün Kapsamı: Proje Yarışmalarından Alınan Ödül
• Ödül Türü: Diğer Yarışmalarda Alınan Ödül
• Ödül Veren Ülke: Türkiye
• Ödülü Veren Organizasyon: Ulaştırma Ve Altyapı Bakanlığı
• Araştırma Alanları: Sosyal ve Beşeri Bilimler, Psikoloji
• Ödülün Tarihi: Temmuz 2024
• Açıklama: <p>Projenin Tanımı: Bu projede Türkiye denizcilik sektöründe uygulanabilecek sistematik bir kaza analizi fikri önerilmiştir. Bu fikir için iki ayrı güvenlik ve kaza analizi çerçevesi entegre edilerek denizcilik sektörüne uygun hale getirilmiştir. Birleştirilen çerçevelerden ilki Haddon Matrisi, bir olayın olay öncesi, olay anı ve olay sonrası aşamalarına ilişkin faktörleri insan, araç ve çevre boyutlarıyla kategorize ederek kazaları analiz etmek ve önlemek için kullanılan kavramsal bir çerçevedir. Bu kapsamda seçilen diğer yaklaşım ise Manchester Hasta Güvenliği Çerçevesi (MaPSaF), sağlık kuruluşlarında hasta güvenliği ile ilgili kazaları analiz etmek ve yönetmek için kullanılan, hastayla ilgili faktörler, personelle ilgili faktörler ve kurumsal etkiler dahil olmak üzere dokuz boyutu kapsayan kapsamlı bir araçtır. Bu iki araç birleştirilmiş ve denizcilik sektörüne uygun hale getirilmiştir.</p><p>Projenin Önemi ve Amacı: Bu proje 2053 Ulaştırma ve Lojistik Ana Planı’nda belirlenen “Deniz emniyetinin geliştirilmesi ve deniz çevresinin daha etkili korunması için gemide meydana gelen kazaların sistemli bir şekilde incelenmesi” politikası merkeze alınarak önerilmiştir. Projede sunulan yöntem geliştirildikten sonra deniz kazalarını belirleyen faktörler sistemli olarak incelenebilecek, sektörün güçlü ve yetersiz yönleri sürdürülebilir şekilde belirlenebilecektir. Bu sayede kaza önleme çalışmaları için ayrılan kaynaklar belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda yönetilebilecektir.</p><p>Projenin Özgünlüğü: Projede bahsedilen yaklaşım ilk kez bu proje kapsamında önerilmiştir. Manchester Hasta Güvenliği Çerçevesi (MaPSaF) denizcilik sektöründe daha önce kullanılmamıştır. İki yaklaşımın entegrasyonu sektörün ihtiyaçlarına uygun şekilde kaynak sağlamaktadır. Özetle, bu entegrasyonla Denizcilik Güvenlik Kültürü Matrisi’nin ilk versiyonu oluşturulmuştur.</p><p>Olası Etkileri: Bahsedilen bu kaza analiz yöntemi önerisi geliştirildikten sonra kazaların takibi, kazaların ortaya çıkmasındaki nedenlerin takibi, nedenlerin hangi faktörlerde yoğunlaştığı, denizcilik sektöründeki güçlü ve güçsüz uygulamalar, eksiklikler ve Türk denizcilik sektörünün uluslararası denizcilik sektörü içindeki yeri gibi veriler sistematik olarak belirlenebilecektir. Ayrıca, mevcut savunma mekanizmalarının yoğunluğunun kaza nedenlerinin yoğunluğuyla eşleşip eşleşmediği de önerilen yöntem sayesinde karşılaştırılabilir. Gelecekte önerilen yaklaşımdan yola çıkılarak kaza analizlerini uygulayan ve denetimlerin sonuçlarını tespit eden bir yapay zekâ yazılımının oluşturulması da mümkündür.</p><p>Yapım Aşamasındaki Bilgiler: Manchester Hasta Güvenliği Çerçevesi’ndeki maddeler Haddon Matrisi’nin “sosyal çevre” faktörü altında entegre edilmiştir. Oluşturulan yeni matrisin her bir hücresine denizcilik sektörüne uygun olacak şekilde kazayı etkileyebilecek ya da ortaya çıkarabilecek faktörler için örnekler verilmiştir. Bu aşamada örnekler literatürde yer alan kazalardan yola çıkarak belirlenmiştir. Fakat önerilen yaklaşımın geliştirilmesi ve hazırlanan matrisin içeriklerinin alana uygun şekilde güncellenmesi için denizcilik sektöründe yer alan farklı konum ve statüdeki kişilerle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılması gerekmektedir. Görüşmeler sonucunda elde edilen verilerle hücrelerdeki kriterler ve belirleyici faktörler güncellenecektir. Ayrıca yapılan görüşmeler ve güncellenen matristen yola çıkılarak deniz güvenlik kültürünü ölçmeyi hedefleyen bir ölçek de geliştirilebilecektir.</p><p>Sonuçlar: Bu proje önerisi, Türk denizcilik sektörüne sistematik bir analiz yöntemi geliştirmek amacıyla oluşturulmuştur. Bu yaklaşım sayesinde kazaları ortaya çıkaran faktörler ve deniz güvenlik kültürü sistemli bir şekilde değerlendirilebilecektir. Elde edilen veriler sonucunda başarılı ve yetersiz uygulamalar belirlenerek her faktör için yeni önlemler alınabilecektir. Bu proje önerisi sayesinde Türk denizcilik sektöründe emniyet faktörüne ilişkin sistematik bir içgörü kazanmak ve sürdürülebilir kaza analizleri yürütmek mümkün hale gelebilecektir.</p><p>Sektöre Uygulanabilirlik: Türk denizcilik sektörü küresel denizcilik sektöründe önemli bir rol oynamaktadır. Türk limanları, ithalat ve ihracat açısından bir geçiş kapısı görevi görerek ülkenin ekonomik büyümesine ve küresel ticaret bağlantısına katkıda bulunmaktadır. Bu yoğun ticaret ve ulaşım ağı bir yandan da yoğun bir deniz trafiğine sahip olmakta ve deniz güvenliği açısından kritik bir noktada yer almaktadır. Türk denizcilik sektöründeki bu karmaşık yapıyı iyi şekilde anlamak ve meydana gelen kazaları daha verimli şekilde analiz etmek için projede bahsi geçen analiz sistemi önerilmiştir. Kazaları pek çok faktör üzerinden ele almakta özellikle güvenlik kültürü gibi insan hatalarını yordayıcı bir faktörü de kapsamaktadır. İnsan hataları denizcilik kazalarında en yaygın faktörlerden biridir. Bu sebeple önerilen yaklaşım sektöre uygundur.</p>